Οι Βαρετές Επιχειρήσεις
Έχω γράψει επανειλημμένα και πιστεύω ακράδαντα ότι ζούμε σε μία εποχή αέναης μετριότητας η οποία οδηγεί τους ανθρώπους να λειτουργούν χωρίς ενσυναίσθηση, να πράττουν με τρόπους που βλάπτουν τους εαυτούς τους, τους συνανθρώπους τους αλλά και το περιβάλλον, να αποζητούν με κάθε τρόπο το κέρδος και τελικά να μην είναι ευτυχισμένοι.
Και πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο που η αιτία της ύπαρξής του βρίσκεται στο «Δυτικό Τρόπο Ζωής» όπως τον ονομάζω. Σ’ έναν τρόπο του «υπάρχειν» όπου τον πρώτο λόγο έχουν τα φράγκα, η εξουσία των λίγων και «εκλεκτών», το ψέμα και η διαφθορά, ο φόβος και η κατευθυνόμενη και γραμμική επιστήμη και εκπαίδευση. Και φυσικά όλα αυτά έχουν ως στόχο να μετατρέψουν τους ανθρώπους σε όντα που δεν έχουν το κουράγιο, τη θέληση αλλά πολλές φορές και την ανάγκη (γιατί πολύ απλά δεν συνειδητοποιούν τι γίνεται γύρω τους) να αντιδράσουν.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο οι άνθρωποι προσπαθούν να ζήσουν όσο καλύτερα μπορούν, να παράξουν ιδέες και να τις υλοποιήσουν, να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους και να εκπληρώσουν τα όνειρά τους. Πολλοί απ’ αυτούς ακολουθούν τα βήματα των «επιτυχημένων» (κατά το δυτικό τρόπο ζωής) για να το καταφέρουν. Μπαίνουν δηλαδή στο παιχνίδι της μιμητικής καινοτομίας και δημιουργούν προϊόντα/υπηρεσίες «μία από τα ίδια» προσδοκώντας να ξεπεράσουν τους ανταγωνιστές τους (γιατί όλους τους άλλους έτσι έμαθαν να τους βλέπουν) και να κατακτήσουν τον κόσμο. Το μόνο που τελικά καταφέρνουν είναι να παγιδευτούν σε ένα σύστημα που δουλεύει για την παγκόσμια ελίτ και εν τέλει τους οδηγεί στη μετριότητα.
Στήνουν επιχειρήσεις βαρετές, που δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα διαφορετικό αλλά και χρήσιμο στον κόσμο. Επιχειρήσεις που δεν παράγουν «αληθινή» αξία για κανέναν (ούτε για τους ίδιους, ούτε για τους άλλους αλλά ούτε και για τον πλανήτη Γη.) Δεν εντυπωσιάζουν, δεν εμπνέουν, δεν ιντριγκάρουν, δεν προκαλούν θετικά, δεν αφηγούνται τίποτα καινούργιο. Δεν κάνουν βαθιές τομές στην πραγματικότητα που ζούμε ώστε να την αλλάξουν προς το καλύτερο. Ακολουθούν, συνειδητά ή ασυνείδητα, πιστά τα χνάρια εκείνων που συμβάλλουν στην αποδόμηση και στην καταστροφή.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα τέτοιων επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Παρ’ όλη την κρίση, υπάρχουν πολλοί «επιχειρηματίες» οι οποίοι χωρίς να χρησιμοποιούν την εμπράγματη φαντασία τους, χωρίς να χρησιμοποιούν την καρδιά τους αλλά και τη λογική τους, παρασύρονται από τις τάσεις και τα υποτιθέμενα success stories, αντιγράφοντας τον κάθε Steve Jobs και επενδύουν τα χρήματα που έχουν (που τις περισσότερες φορές τα έχουν μαζέψει με πολύ κόπο) σε εγχειρήματα που συνήθως καταλήγουν σε αποτυχία.
Και η αποτυχία δεν σημαίνει πάντα άμεσο κλείσιμο της επιχείρησης. Βλέπω αρκετές επιχειρήσεις που παρ’ όλο που είναι «βαρετές» είναι βιώσιμες. Αυτές οι επιχειρήσεις υπάρχουν κατά τύχη. Οι συγκυρίες είναι τέτοιες που τους το επιτρέπουν. Στο πρώτο πρόβλημα που θα προκύψει από κάποια οικονομικο-κοινωνικο-πολιτική αλλαγή το πιο πιθανό (όπως δείχνει η πράξη) είναι να εξαφανιστούν. Και το δυστύχημα είναι ότι ακόμα και αν μπαίνουν στη διαδικασία να ζητήσουν υποστήριξη σε επιχειρηματικό επίπεδο και ξοδεύουν χρήματα σε ανάλογα projects, δεν ακολουθούν τελικά τον άλλο, το διαφορετικό δρόμο. Το δρόμο της «αληθινής» αξίας. Παραμένουν στην προχειρότητα, χρησιμοποιούν παρωχημένα επιχειρηματικά μοντέλα και στρατηγικές και δε νοιάζονται ώστε με τις δράσεις τους και τις επιλογές τους να συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος, ή/και στη διατροφική ασφάλεια, ή/και στην εξάλειψη της φτώχιας (και δεν αναφέρομαι απαραίτητα και μόνο σε δράσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης… αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα.)
Είναι δύσκολο να μπει κανείς στη διαδικασία να επαναπροσδιορίσει στην πράξη τον τρόπο που υπάρχει, να είναι παραγωγικά δημιουργικός, να δώσει το βήμα στους ανθρώπους που δουλεύουν γι’ αυτόν καταργώντας τις ιεραρχίες, να σχεδιάσει νέα προϊόντα/υπηρεσίες που παρέχουν χρήσιμες εμπειρίες αξιοποιώντας τη νέα γνώση, τις νέες τεχνολογίες, τους νέους ανθρώπους. Είναι πολύ δύσκολο κάποιος να δείχνει φανατική προσοχή στη λεπτομέρεια!
Οι βαρετές επιχειρήσεις υπάρχουν γιατί υπάρχουν βαρετοί άνθρωποι οι οποίοι τις δημιουργούν. Άνθρωποι χωρίς ενθουσιασμό, χωρίς θέληση για εξέλιξη, χωρίς φαντασία, χωρίς αυτο-πειθαρχία, χωρίς σεβασμό προς τους συνανθρώπους τους και τον πλανήτη που μας φιλοξενεί, χωρίς το «νεύρο», χωρίς πίστη σε κάτι μεγαλύτερο απ’ αυτούς, χωρίς εσωτερικούς παρακινητές, χωρίς θέληση να εφαρμόσουν τακτικές που διέπουν τις νέες μορφές οικονομίας (κοινωνική οικονομία, δημιουργική οικονομία, το «καθαρό» sharing economy.)
Ακούω πολύ συχνά, σχεδόν καθημερινά, από ιδιοκτήτες επιχειρήσεων ότι θέλουν να αυξήσουν τα κέρδη τους και να ξεχωρίσουν. Όταν όμως τους εξηγώ τι πρέπει να κάνουν και πως πρέπει οι ίδιοι πρώτα να αλλάξουν και να ξεφύγουν από την παγίδα της μετριότητας, τότε απογοητεύονται. Νομίζουν ότι ποστάροντας κάτι στο Facebook ή αλλάζοντας απλά το «περιτύλιγμα» ή μειώνοντας τις τιμές τους θα πετύχουν το στόχο τους. Θέλουν το εύκολο, το γρήγορο, το χωρίς κόπο και συνήθως το τσάμπα.
Όμως ο κόσμος αλλάζει (ευτυχώς) από κάτω προς το πάνω. Υπάρχουν και οι «άλλοι» επιχειρηματίες που νοιάζονται, που έχουν όρεξη και διάθεση να χτίσουν επιχειρήσεις δημιουργικές, διαφορετικές, δίκαιες, που ακόμα και απλά, καθημερινά αγαθά να παράγουν και όχι απαραίτητα να πετυχαίνουν τεχνολογικά επιτεύγματα (η τεχνολογία δεν μπορεί να θρέψει τους ανθρώπους), δουλεύοντας σκληρά, δεν αρκούνται σ’ αυτό που είναι αλλά προσπαθούν να γίνουν αυτό που «πρέπει» και μπορούν να είναι, αναπτύσσοντας όλο το δυναμικό τους. Αντιτίθενται στην ανάπτυξη της καταστροφής, δημιουργούν δυνατές κοινότητες που η φωνή τους ακούγεται και στηρίζονται στην παραγωγή μοναδικής και αυθεντικής αξίας. Υπάρχει δηλαδή και το νέο ανθρωποκεντρικό επιχειρείν.
Στην εποχή της προηγμένης τεχνολογίας, της υπερσύνδεσης, της κατακερματισμένης πληροφορίας, της κρίσης, και της κλιματικής αλλαγής οι βαρετές επιχειρήσεις δεν έχουν θέση. Έχουν θέση οι επιχειρήσεις που οραματίζονται ένα άλλο μέλλον, που ρισκάρουν να το διαμορφώσουν, που μένουν πιστές στο όραμά τους και δεν ξεπουλιούνται στην πορεία, που πιστεύουν στην αλληλεγγύη και την εφαρμόζουν, που αγαπούν τον άνθρωπο και το περιβάλλον και ακολουθούν εκείνες τις επιχειρηματικές και μη τακτικές που συμβάλλουν σε μία ζωή με νόημα για όλους.
Δήμητρα Ζερβάκη, ΕΜΒΑ, PMP, TTT
Photo credit: http://www.empowhermedia.com/branding/is-your-marketing-boring
Πηγή έμπνευσης του άρθρου: William C. Taylor, 2016. Simply Brilliant. How Great Organizations do Ordinary Things in Extraordinary Ways. Penguin Random House LLC.