18 Χαρακτηριστικά Των Δημιουργικών Ανθρώπων. Είστε Ένας Από Αυτούς; (+ Κουίζ)

Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία και άρθρα για τους δημιουργικούς ανθρώπους βασισμένα σε μακροχρόνιες επιστημονικές έρευνες προσπαθώντας να απαντήσουν σε ερωτήσεις του τύπου «Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τους πολύ δημιουργικούς ανθρώπους από τους μη δημιουργικούς;», «Γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι πιο δημιουργικοί από κάποιους άλλους;», «Τελικά ποιοι άνθρωποι είναι δημιουργικοί;».

Όσο η τεχνολογία γίνεται πιο sophisticated και επιτρέπει την ανάπτυξη κλάδων όπως αυτόν της νευροεπιστήμης, τόσο περισσότερα στοιχεία θα συλλέγονται για το θέμα «δημιουργικότητα», τα οποία θα καταρρίπτουν μύθους που υποστηρίζουν ότι οι δημιουργικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν περισσότερο το δεξί μέρος του εγκεφάλου τους.

Στο άρθρο που έχετε μπροστά σας, αναφέρομαι σε 18 ποιότητες των δημιουργικών ανθρώπων οι οποίες έχουν καταγραφεί μέσα από την εμπειρική παρατήρηση των ανθρώπων με τους οποίους έρχομαι σε επαφή είτε μέσα από τη δουλειά μου, είτε μέσα από τη δική τους δουλειά, είτε μέσα από τις φιλικές μου σχέσεις. Βέβαια, λόγω του είμαι και research oriented δεν θα μπορούσα να σας παραθέσω στοιχεία τα οποία στη συνέχεια δεν υποστηρίζονται και επιστημονικά.

Οι ποιότητες ενός δημιουργικού ανθρώπου

Ένας δημιουργικός άνθρωπος λοιπόν…

1. 1. Βαριέται εύκολα γι’ αυτό θέλει εναλλαγές στην καθημερινότητά του και γενικότερα στη ζωή του. Δεν αντέχει τη στασιμότητα και την επαναληψιμότητα και δεν μπορεί να σχετίζεται με ανθρώπους προβλέψιμους που ακολουθούν καθημερινά, με αυστηρό τρόπο το ίδιο πρόγραμμα και δεν μπαίνουν στη διαδικασία να κάνουν αλλαγές ή/και υπερβάσεις.
   2. Ρισκάρει. Δεν φοβάται την αποτυχία και λέει «ναι» στις προκλήσεις. Η θέλησή του να ανακαλύψει το άγνωστο, να βρει πρωτότυπες λύσεις σε προβλήματα που απασχολούν τον ίδιο και τους συνανθρώπους του είναι ισχυρότερη από το φόβο της αποτυχία. Δε διστάζει να κάνει στροφές στην επαγγελματική του ζωή και να αλλάζει εντελώς αντικείμενο.
   3. Λειτουργεί ως ερασιτέχνης και όχι ως expert. Στα γαλλικά η λέξη «amateur» σημαίνει «lover». Σημαίνει παθιασμένος με κάτι. Ο δημιουργικός άνθρωπος αγαπάει πολύ αυτό με το οποίο ασχολείται και το προσεγγίζει πολλές φορές με έναν μη επαγγελματικό τρόπο γιατί τότε μπορεί να κάνει νέες ανακαλύψεις. Ο expert, πιστεύοντας ότι έχει φτάσει κάπου, ότι αγγίζει την τελειότητα, αυτοπεριορίζεται. Ο τραγουδιστής των Radiohead, Tom Yorke, απαντώντας στην ερώτηση ποιο είναι το μεγαλύτερο ατού του είπε: «Το ότι δεν ξέρω τι κάνω».
   4. Είναι ελεύθερο πνεύμα και αντισυμβατικός. Δύσκολα μπαίνει σε καλούπια. Κι αυτό γιατί οι δημιουργικοί άνθρωποι είναι ευφυείς. Και οι ευφυείς άνθρωποι δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμοι γιατί συνήθως δεν υπακούν σε κανόνες, όπως λέει και ο Osho. Είναι εξεγερμένοι. Θέλουν να δημιουργούν το μέλλον τους και όχι να τους το δημιουργούν οι άλλοι. Και σίγουρα αυτοί οι άνθρωποι για να μπορούν να υπάρχουν έτσι είναι agile. Προσαρμόζονται δηλαδή γρήγορα και εύκολα στις αλλαγές.
   5. Πιστεύει στη βιολογία της συνεργασίας. Γνωρίζει ότι η εξέλιξη προκύπτει μόνο μέσα από ομάδες και όχι από μεμονωμένα ανταγωνιστικά άτομα. Αυτό βέβαια δεν του αφαιρεί το δικαίωμα να είναι κάποιες φορές και μοναχικός. Οι μοναχικές στιγμές του είναι απαραίτητες.
   6. Είναι δοτικός και αλληλέγγυος. Δεν φοβάται να μοιραστεί τις ιδέες του γιατί γνωρίζει ότι μόνο έτσι μπορεί να τις διευρύνει και να τις πολλαπλασιάσει. Γιατί γνωρίζει ότι μόνο έτσι μπορεί να πάρει feedback και να κάνει διορθωτικές κινήσεις. Όμως, πάνω απ’ όλα γνωρίζει ότι μόνο αν δώσεις θα πάρεις κι ότι αυτό πρέπει να συμβαίνει μέσα σε ένα πλαίσιο ισόρροπης ανταλλαγής ενέργειας.
   7. Είναι αυτο-παρακινούμενος. Δεν πιστεύει στο καρότο και το μαστίγιο. Έχει πολλά ενδιαφέροντα και νιώθει βαθιά ικανοποίηση όταν ασχολείται μ’ αυτά. Ενθουσιάζεται όταν εξελίσσεται μέσα από τη βιωματική γνώση, όταν πετυχαίνει τους στόχους του. Κι όλα αυτά χωρίς να έχει την ανάγκη της εξωτερικής πίεσης γιατί πολύ απλά ακούει την εσωτερική ανήσυχη φωνή του.
   8. Ξέρει να λέει «Όχι». Περιορίζει τις πολλές επιλογές γιατί διαισθητικά γνωρίζει ότι τότε δεν επιτρέπει το υποσυνείδητό του να λειτουργήσει βγάζοντας προς τα έξω όλα τα ενοποιημένα του dots. Βάζει όρια γιατί ξέρει ότι τα όρια είναι για να ξεπερνιούνται. Αποφεύγει τη φασαρία κάποιες στιγμές της ημέρας για να μπορέσει να αφουγκραστεί τον εσώτερο εαυτό του, τη Φύση, το συλλογικό ασυνείδητο.
   9. Είναι ανεξάρτητος. Δεν χρειάζεται κανενός είδους πατερίτσες. Μπορεί να υπάρχει κεντραρισμένος ή να επανέρχεται πολύ γρήγορα στο κέντρο του ενώ βρίσκεται μέσα στην πλήρη ανασφάλεια. Δε δέχεται να εξουσιάζεται αλλά ούτε να εξουσιάζει. Είναι «αναρχικός» όπως όμως ορίζεται αυτή η λέξη σύμφωνα με το πώς λειτουργεί η Φύση.
   10. Ξέρει να ενώνει τα dots και αρέσκεται να υπάρχει μέσα στην πολυπλοκότητα. Μία από τις αγαπημένες του λέξεις είναι η «ενοποίηση». Έχει την ικανότητα να διακρίνει την τάξη μέσα στο χάος, να αναγνωρίζει patterns (μοτίβα) και στη συνέχεια να χτίζει κάτι εντελώς καινούργιο βάσει αυτών. Βρίσκει απίστευτους τρόπους να συνδέει πολλά διαφορετικά αντικείμενα που φαινομενικά είναι άσχετα μεταξύ τους.
   11. Έχει συνεχώς στο μυαλό του την ερώτηση «What if?» Δεν ησυχάζει με τις γρήγορες και «έτοιμες» απαντήσεις που σερβίρονται από το σύστημα. Ακόμα κι όταν αισθάνεται ότι έχει καταλήξει κάπου, συνεχίζει να ρωτάει «Κι αν…;» Ξέρει όμως να θέτει και τις σωστές ερωτήσεις γιατί ξέρει να παρατηρεί και ξέρει ότι όταν μπαίνεις σε κατάσταση επανεξέτασης και αναθεώρησης σίγουρα θα ανακαλύψεις κάτι που δεν το είχες δει πιο μπροστά. Γνωρίζει επίσης ότι πρέπει με τις ερωτήσεις που θέτει να προκαλεί τόσο τον εαυτό του όσο και τους τριγύρω του, ώστε να εμβαθύνει όσο περισσότερο μπορεί.
   12. Πειραματίζεται. Ακολουθεί τις καλές πρακτικές όμως δεν περιορίζεται απ’ αυτές. Δοκιμάζει νέους τρόπους, νέες μεθόδους γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο ανακαλύπτει πώς «δουλεύει» η ίδια η ζωή και εμπνέεται. Ξέρει ότι από τα 1000 πειράματα που θα κάνει τα 100 θα έχουν κάποια αξία, τα 10 θα του βγουν αλλά μόνο το ένα θα μπορεί να αλλάξει κάτι στον κόσμο.
   13. Δεν φοβάται τη σκληρή και την πολλή δουλειά. Γνωρίζει ότι τίποτα δεν γίνεται με το πάτημα ενός κουμπιού. Ξενυχτάει, μπορεί να ξεχάσει ακόμα και να φάει όταν βρίσκεται μέσα στη ροή. Ο Malcolm Gladwell στο βιβλίο του «Outliers: The Story of Success» υποστηρίζει, βάσει των ευρημάτων της έρευνας που διεξήγαγε, ότι ένας άνθρωπος, για να μπορεί να είναι πολύ καλός σε ό, τι κάνει, θα πρέπει να δουλέψει πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο 10.000 ώρες.
   14. Κάνει πολλά λάθη… αλλά αποδέχεται τον εαυτό του και δεν αυτo-μαστιγώνεται. Από τη φύση τους, ο πειραματισμός αλλά και η θέληση να παίρνει κανείς ρίσκα και να προσπαθεί να απαντήσει στις προκλήσεις εμπεριέχουν σε μεγάλο ποσοστό το λάθος. Όμως και τα λάθη είναι για τους ανθρώπους. Ο δημιουργικός άνθρωπος μαθαίνει απ’ αυτά, εξελίσσεται μέσα από τη διαδικασία trial-error.
   15. Είναι λάτρης της δια βίου μάθησης και είναι ανοικτός στο καινούργιο. Δεν πέφτει δηλαδή στην παγίδα της δυστυχίας της μετριότητας. Η δημιουργικότητα δεν μπορεί να υπάρξει αλλά ούτε και να ανθίσει χωρίς τη βιωματική γνώση. Και η μάθηση είναι κάτι το βιωματικό. Δεν σχετίζεται με τη ξέρη γνώση που μας παρέχουν τα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα. Τα βιώματα είναι αυτά που παράγουν τα dots μας. Οι εμπειρίες που αποκτούμε όταν ταξιδεύουμε σε νέα επιστημονικά πεδία, όταν γνωρίζουμε νέα μέρη, νέες κουλτούρες, καινούργιους ανθρώπους, αποτελούν πηγή έμπνευσης αλλά και την πυξίδα ώστε να είμαστε σε θέση να αποφύγουμε τις κακοτοπιές (όσο μπορούμε…)
   16. Βρίσκει τρόπους να εκτονώνεται. Ο δημιουργικός άνθρωπος, τις περισσότερες ώρες της ημέρας βρίσκεται σε μια κατάσταση έντασης και υψηλής ταχύτητας. Συχνά δουλεύει στα κόκκινα, ειδικά όταν διανύει φάσεις υπερ-δημιουργικότητας. Όμως που και που πατάει φρένο για να εξισορροπηθεί ενεργειακά. Ψάχνει και βρίσκει τρόπους να ξεκουράσει το σώμα του, το μυαλό του, τη ψυχή του ώστε να αποστασιοποιηθεί και να δει τη μεγάλη εικόνα, να γειωθεί και να επιστρέψει στην ενεργό δράση δριμύτερος.
   17. Είναι applied. Εφαρμόζει, δρα, υλοποιεί. Δεν μένει μόνο στα λόγια ούτε στη θεωρία. Είναι άνθρωπος που λατρεύει τη δράση. Αν δεν μπορεί να εφαρμόσει στην πράξη τις ιδέες του τότε εγκαταλείπει τη «σκηνή» και βρίσκει κάποια άλλη που του δίνει τη δυνατότητα να δει το απτό αποτέλεσμα της δουλειάς του.
   18. Όμως πάνω απ’ όλα ο δημιουργικός άνθρωπος has fun! Ακόμα και όταν ζορίζεται, ζει μια εμπειρία hard fun. Όταν συνεργάζεται βιώνει την ανθρώπινη διασκέδαση-people fun. Όταν παίζει ένα video game για να «αδειάσει» το μυαλό του επιτρέπει στον εαυτό του να βιώσει μία «θεραπευτική» εμπειρία, να έχει serious fun. Κι όταν ασχολείται με «ξένα» προς αυτόν αντικείμενα, καλύπτει την περιέργειά του και προάγει την εμπράγματη φαντασία του βιώνοντας την εύκολη διασκέδαση, το easy fun. Και για να μπορεί ένας άνθρωπος να βιώνει όλα τα είδη του fun, της διασκέδασης, σημαίνει ότι είναι ένας άνθρωπος με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη (EQ).

Και υπάρχει έτσι ο δημιουργικός άνθρωπος γιατί…

Ανάμεσα στις πολλές έρευνες που έχουν διεξαχθεί, το 1960, ο ψυχολόγος και ερευνητής της δημιουργικότητας Frank X. Barron, μελέτησε μία ομάδα πολύ δημιουργικών ανθρώπων, μεταξύ των οποίων ήταν ο συγγραφέας Truman Capote και ο Frank O’ Connor, και κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα για τους δημιουργικούς ανθρώπους:

• Είναι ταυτόχρονα πιο πρωτόγονοι αλλά και πιο πολιτισμένοι, πιο καταστροφικοί αλλά και πιο εποικοδομητικοί και ενίοτε είναι πιο τρελοί αλλά ταυτόχρονα πολύ πιο συνετοί/λογικοί από το μέσο άνθρωπο.
• Είναι «προϊόντα» μιας ασυνήθιστης σύνθεσης υγιών και παθολογικών συμπεριφορών. Είναι άνθρωποι πιο ενδοσκοπικοί και αποδέχονται τα πιο «σκοτεινά» τμήματα της ψυχής τους αλλά παράλληλα γνωρίζουν καλά τον εαυτό τους και πατούν γερά στα πόδια τους.

Ο ψυχολόγος Mihaly Csikszentmihalyi, ο οποίος παρατηρεί δημιουργικούς ανθρώπους πάνω από 30 χρόνια έχει δηλώσει ότι αν έπρεπε να εκφράσει με μία λέξη τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τους δημιουργικούς ανθρώπους από τους υπόλοιπους αυτή είναι η «πολυπλοκότητα». Και λέει χαρακτηριστικά: «instead of being an ‘individual’, each of them is a ‘multitude’».

Οι Carolyn Gregoire και Scott Barry Kaufman στο βιβλίο τους «Wired to Create» αναφέρουν ότι η δημιουργικότητα δεν σχετίζεται μόνο με ένα συγκεκριμένο τμήμα του εγκεφάλου ή με μια συγκεκριμένη πλευρά του αλλά με πολλές διαφορετικές περιοχές που έχουν να κάνουν με τα συναισθήματα και με τα συνειδητά και ασυνείδητα συστήματα επεξεργασίας. Οι δημιουργικοί άνθρωποι τα καταφέρνουν πολύ καλά στο να χρησιμοποιούν αντιφατικούς τρόπους σκέψης-διανοητική, εμπειρική, συναισθηματική, σκόπιμη και αυθόρμητη.

Ένα γρήγορο τεστ για να δείτε πόσο δημιουργικοί είστε

Ο πιο απλός τρόπος να δείτε αν είστε δημιουργικοί είναι να μελετήσετε τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά και να τσεκάρετε ποια από αυτά σας χαρακτηρίζουν. Όμως υπάρχει και ένα γρήγορο επιστημονικό τεστ το οποίο έχει αναπτυχθεί από τον νευροεπιστήμονα Jeremy Gray, καθηγητή του Michigan State University, που πολύ γρήγορα μας δίνει μια πρώτη άποψη σχετικά με το πόσο δημιουργικοί είμαστε.

Για να είναι τα αποτελέσματα αξιόπιστα πρέπει να ακολουθήσετε τους παρακάτω κανόνες:

• Για κάθε ένα ουσιαστικό που σας δίδεται στη συνέχεια, θα πρέπει να πείτε ένα ρήμα που σας έρχεται στο μυαλό και να το πείτε δυνατά. Όχι μόνο από μέσα σας.
• Πρέπει οπωσδήποτε να πείτε ένα ρήμα και όχι μια οποιαδήποτε λέξη σας έρχεται στο μυαλό και μάλιστα ένα «δημιουργικό» ρήμα.
• Κρύψτε τις λέξεις και ασχοληθείτε με ένα ουσιαστικό τη φορά. Το καλύτερο θα ήταν να έχετε έναν άνθρωπο απέναντί σας που θα σας λέει μία μία λέξη.
• Πείτε το ρήμα μέσα σε πέντε (5) με έξι (6) δευτερόλεπτα. Απαντήστε δηλαδή πολύ γρήγορα.

Οι λέξεις-ουσιαστικά είναι:

1. 1. Δρόμος
   2. Ντραμς
   3. Σούπα
   4. Σαπούνι

Αποτελέσματα:

Στη συνέχεια σας δίδονται ρήματα τα οποία αποτελούν πιθανές απαντήσεις και μάλιστα είναι βαθμολογημένα. Προσθέστε τους αντίστοιχους πόντους αν είπατε κάποιο από αυτά. Το μεγαλύτερο σκορ το οποίο μπορείτε να έχετε είναι 19 πόντοι. Όσο πιο υψηλό είναι τόσο πιο δημιουργικοί είστε. Αν δεν έχετε πει κάποιο ρήμα ή για να δώσετε την απάντησή σας χρειαστήκατε περισσότερα από 10 δευτερόλεπτα τότε θα βαθμολογείστε τον εαυτό σας με μηδέν. Αν πάλι είπατε κάποιο ρήμα που δεν βρίσκεται ανάμεσα στα παρακάτω αλλά ταιριάζει με το ουσιαστικό, τότε θα βαθμολογείστε τον εαυτό για αυτό το ρήμα με πέντε πόντους. Σε περίπτωση που αυτό συμβεί για τη λέξη «Ντραμς» τότε το συνολικό μάξιμουμ σκορ σας μπορεί να είναι 20. Το ρήμα που θα πείτε δεν χρειάζεται να είναι «πρακτικό» γι’ αυτό και δείτε ότι για το ουσιαστικό σαπούνι το ρήμα «τρώω» είναι μία αποδεκτή απάντηση και μάλιστα με υψηλή βαθμολογία.

Δρόμος: Οδηγώ-0 πόντοι, Περπατώ-3 πόντοι, Φρενάρω-3 πόντοι, Κάνω Ελιγμό-3 πόντοι, Ταξιδεύω-4 πόντοι, Φτιάχνω-4 πόντοι, Καταστρέφω-4 πόντοι, Στρίβω-5 πόντοι, Ανακαλύπτω-5 πόντοι.

Ντραμς: Παίζω-0 πόντοι, Βαράω-2 πόντοι, Δονούμαι-2 πόντοι, Χτυπάω-3 πόντοι, Χτυπάω απίστευτα δυνατά-3 πόντοι, Σφυροκοπώ-4 πόντοι, Αντηχώ-4 πόντοι.

Σούπα: Τρώω-0 πόντοι, Μαγειρεύω-2 πόντοι, Βράζω-3 πόντοι, Ανακατεύω-3 πόντοι, Κάνω-3 πόντοι, Ρουφώ-3 πόντοι, Ζεσταίνω-3 πόντοι, Φυσάω-4 πόντοι, Πίνω-4 πόντοι, Ετοιμάζω-4 πόντοι, Καίω-4 πόντοι, Αναμιγνύω-5 πόντοι, Ρουφάω-5 πόντοι.

Σαπούνι: Πλαίνω-0 πόντοι, Σαπουνίζω-2 πόντοι, Καθαρίζω-2 πόντοι, Εξαγνίζω-2 πόντοι, Κάνω Μπάνιο-3 πόντοι, Κάνω-4 πόντοι, Παρασκευάζω-4 πόντοι, Καταπίνω-5 πόντοι, Τρώω-5 πόντοι.

Εν κατακλείδι

Ο δημιουργικός άνθρωπος εμφανίζει ταυτόχρονα όλες τις ποιότητες που αναφέρθηκαν και αναλύθηκαν εκτενώς. Ανάλογα με τη φάση που βρίσκεται, τη φύση του project που υλοποιεί και το είδος των ανθρώπων με τους οποίους έρχεται σε επαφή, αυτές οι ποιότητες, αυτά τα χαρακτηριστικά, εμφανίζονται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό.

Αυτό όμως που είναι σίγουρο είναι ότι ο δημιουργικός άνθρωπος έχει τα picks του αλλά και τα downs του. Παρ’ όλα αυτά προσπαθεί πάντα να διατηρεί μια «περίεργη» ισορροπία. Να διατηρεί ουσιαστικά την ισορροπία μεταξύ νου και καρδιάς. Δεν αφήνει τη λογική να πάρει τα ηνία γιατί γνωρίζει ότι ο πρωταρχικός εγκέφαλος του ανθρώπου είναι η καρδιά του.

Και όπως είπε και ο Αϊνστάιν: «Η λογική σε πάει από το Α στο Β. Η φαντασία σε πάει παντού».

 

Δήμητρα Ζερβάκη, ΕΜΒΑ, PMP, TTT

 

Πηγές:

• Gregoire C. and S. B. Kaufman, 2015. Wired to Create. Unraveling the Mysteries of the Creative Mind. Perigee.
• Malcolm Gladwell, 2011. Outliers: The Story of Success. Little, Brawn and Company.
• Osho, 1999. Δημιουργικότητα. Απελευθερώνοντας τις Εσωτερικές Δυνάμεις. Εκδόσεις Ρέμπελ.
• «How Creative Are You (Quiz)». HuffPost-Healthy Leaving: http://www.huffingtonpost.com

Photo credit: The Shopping Sherpa via Foter.com / CC BY-ND