Η Πολεμοχαρής Ανταγωνιστική Επιχειρηματικότητα

Πριν από αρκετά χρόνια, αν και θεωρητικά, σύμφωνα με τις σπουδές μου και τις ευκαιρίες που μου είχαν παρουσιαστεί μιας και δούλευα στο πανεπιστήμιο και στη συνέχεια σε ερευνητικό ίδρυμα, θα έπρεπε να κάνω ένα μεταπτυχιακό  γεωπονικού αντικειμένου, αποφάσισα να κάνω ένα ΜΒΑ γιατί κάτι με τραβούσε στο «επιχειρείν». Στο πλαίσιο όλων των μαθημάτων που παρακολούθησα επί δύο χρόνια, η λέξη «ανταγωνισμός» έπαιρνε και έδινε. Όμως τότε, σε επίπεδο πραγματικής οικονομίας, δεν ακουγόταν τόσο πολύ.

Σήμερα, όποιον κι αν ρωτήσεις τι σημαίνει επιχειρηματικότητα και σε τι περιβάλλον αναπτύσσεται, θα σου απαντήσει «ανταγωνιστικό». Έχουμε πλέον ποτιστεί με την ιδέα ότι για να είναι μια επιχείρηση βιώσιμη, θα πρέπει να λειτουργεί συνεχώς σε μία κατάσταση πολέμου, όπου όλες οι υπόλοιπες επιχειρήσεις που υφίστανται στην ίδια αγορά είναι οι εχθροί που θα πρέπει να τους φάει λάχανο για να επιβιώσει και να κερδίσει.

Λέξεις όπως «διαφοροποίηση», «μάρκετινγκ», «διαφήμιση» είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον ανταγωνισμό. Όταν κάποιος πάει να στήσει μια επιχείρηση, πρέπει να φορέσει μια πανοπλία, να πάρει τα πιο ισχυρά όπλα στα χέρια του, και να αρχίσει να μάχεται με τους άλλους επιχειρηματίες του κλάδου του για να επικρατήσει ως ο μοναδικός, ο πιο δυνατός, ο πιο επιτυχημένος. Κινείται εντελώς εγωιστικά, επικεντρώνοντας την προσοχή του και όλη του την ενέργεια στο να καταστρέψει τους ανταγωνιστές του.

Κάνει δηλαδή ό,τι είναι εκπαιδευμένος να κάνει από μικρός. Να πάρει καλούς βαθμούς, να βγει πρώτος κατατροπώνοντας τους συμμαθητές του, να περάσει με καλή σειρά στο πανεπιστήμιο και γεμάτος περηφάνια να αρχίσει να γλύφει τους καθηγητές για να αποκτήσει ένα διδακτορικό, γιατί έτσι πρέπει, χωρίς ουσιαστικά να παρακινείται από το πάθος του, από αυτό που αγαπάει, από το όνειρό του (και όλα αυτά τα αναφέρω γιατί τα ξέρω… τα έχω ζήσει η ίδια. Ευτυχώς όμως δεν προχώρησα στο «γλείψιμο» των καθηγητών. Έφυγα από το πανεπιστήμιο γιατί δεν άντεχα αυτό το ανταγωνιστικό κλίμα… δεν συμφωνούσα.) Και τελικά, αυτός ο άνθρωπος, αφού έχει αποκτήσει και το διδακτορικό, γίνεται ένας δημόσιος υπάλληλος ή ένας πολύ καλός υπάλληλος σε μία συμβατική, ανταγωνιστική εταιρεία, με μία συμβατική, γεμάτη ανταγωνισμό καριέρα. Ή επιλέγει να γίνει ένας ανταγωνιστικός επιχειρηματίας τώρα πια γιατί η ανεργία θεριεύει τόσο στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο.

Ως επιχειρηματίας λοιπόν, αγωνίζεται καθημερινά να πολεμάει τον ανταγωνισμό και ξεχνάει την ουσία. Ξεχνάει ότι θέλησε να χτίσει μια επιχείρηση για να δημιουργήσει κάτι καινούργιο, για να εκφράσει τον εαυτό του, για να δώσει στον κόσμο κάτι χρήσιμο.

Ο ανταγωνισμός τυφλώνει

Ο απόλυτος ανταγωνισμός που προωθείται από τους οικονομολόγους (βλ. Φρίντμαν) και τους καθηγητές των business σχολών στηρίζεται στην έννοια της αέναης ισορροπίας. Όμως η Φύση, το Σύμπαν, υπάρχουν συνεχώς σε μία κατάσταση φαινομενικής ισορροπίας, σε μία κατάσταση αυτοοργανούμενης κρισιμότητας, η οποία, μέσα σε ένα δευτερόλεπτο μπορεί να ανατρέψει τα πάντα.

Έτσι, η έννοια του απόλυτου ανταγωνισμού, η έννοια της ανταγωνιστικότητας που τόσο πολύ φοριέται και φιγουράρει και στα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στηρίζεται σε ένα στρεβλό και ταυτόχρονα βολικό, για τους λίγους, τρόπο σκέψης και δράσης, που όμως ανήκει στο παρελθόν. Γιατί πολύ απλά, η σύγχρονη επιστήμη, ανατρέπει πολλά απ’ αυτά που νομίζαμε ότι ισχύουν, αυτά με τα οποία μας πιπίλιζαν το μυαλό και τη ψυχή για χρόνια.

Αυτή τη στιγμή ζούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο όπου οι άνθρωποι, τυφλωμένοι από την ανταγωνιστική, νεοδαρβινική ιδεολογία, κατά βάση μιμούνται τους «επιτυχημένους», νομίζοντας ότι παράγουν και προσφέρουν καινοτόμα προϊόντα/υπηρεσίες.

Όμως η εξέλιξη δεν προκύπτει από τον ανταγωνισμό. Προκύπτει από την εστίαση στην αποτελεσματική, αειφορική και ανατρεπτική χρήση των διαθέσιμων πόρων. Προκύπτει μέσα  από την ευφυΐα. Και κανείς ευφυής άνθρωπος δεν ήταν ποτέ υπέρ του πολέμου. Πάντα ο πόλεμος οδηγεί σε απώλειες όλων των εμπλεκομένων μερών. Και στην περίπτωση των επιχειρήσεων, κοστίζει πολλές φορές και την ίδια τους την ύπαρξη όπως μας λέει και ο Πίτερ Τιλ (ιδρυτής της εταιρείας Pay Pal και Venture Capitalist) στο βιβλίο του «Από το Μηδέν στο Ένα. Πώς οι Τεχνολογικές Startups Χτίζουν το Μέλλον». Οι ευφυείς άνθρωποι παθιάζονται με το αντικείμενό τους, προσπαθούν νυχθημερόν να ξεπεράσουν τον εαυτό τους και μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία γίνονται και καλύτεροι αλλά και πιο δημιουργικοί. Και φυσικά, είναι πολύ δύσκολο όταν βρίσκεσαι σε μία τέτοια κατάσταση, να επιτρέψεις στον εαυτό σου να αρχίσει να «μαλώνει» και να χάσει ό,τι κατάφερε με τόσο προσωπικό κόπο.

Το επόμενο, μη ανταγωνιστικό βήμα

Σαφώς και είναι πολύ δύσκολο να ξεμάθουμε το:

Επιχειρηματικότητα = Ανταγωνισμός = Πόλεμος

ακόμα κι αν αρχίσουμε να κατανοούμε ότι αυτό μόνο καταστροφικό μπορεί να είναι και να μεταβούμε στο:

Επιχειρηματικότητα = Συνεργασία = Δημιουργία Αξίας για Όλους

Και αν δεν μπορούμε σε μία πρώτη φάση να συνεργαστούμε αποτελεσματικά, γιατί είναι πολύ δύσκολη η μετάβαση από τον πόλεμο στην ειρήνη σε μία μόνο στιγμή, τότε μπορούμε να κάνουμε ένα πρώτο βήμα, το οποίο είναι να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε μας τους ίδιους.

Να ξαναθυμηθούμε…

• γιατί θελήσαμε πραγματικά να γίνουμε επιχειρηματίες
• ποια είναι «μεγάλη» ιδέα μας
• τι έχει αξία αληθινή για μας και για τους ανθρώπους στους οποίους απευθυνόμαστε
• ποιες είναι οι δικές μας, προσωπικές, μικρές, καθημερινές μάχες για να γίνουμε καλύτεροι
• ότι το ζητούμενο είναι να δημιουργούμε κάτι νέο και όχι να κάνουμε copy-paste, γιατί πολύ απλά όλα δεν ταιριάζουν σε όλους

Η δημιουργία και τελικά η αξία προκύπτει μέσα από έναν συνδυασμό μοναχικότητας, συνεργασίας και βαθιάς ενοποίησης και όχι από τον πολεμοχαρή ανταγωνισμό.

Ο ανταγωνισμός αναπτύσσεται και θεριεύει σε καταστάσεις όπου η διαφορετικότητα και η ποικιλότητα δεν υφίστανται. Γι’ αυτό και τότε νιώθουμε την ανάγκη να διώξουμε από τη «σκηνή» τους άλλους, που είναι ίδιοι με μας, ώστε  να έχουμε περισσότεροι πίτα διαθέσιμη. Η πίτα είναι μεγάλη παιδιά, έτσι κι αλλιώς! Το θέμα είναι να βρούμε σε πιο κομμάτι της πίτας πρέπει να κάνουμε focus και πιο κομμάτι της πίτας θέλουμε να «υπηρετήσουμε».

Ας σεβαστούμε λοιπόν τη διαφορετικότητά μας που προκύπτει μέσα από τη βιοποικιλότητα, που ούτως ή άλλως υπάρχει, ας επικεντρωθούμε σ’ αυτή, και ας δημιουργήσουμε επιχειρήσεις «διαφορετικές», μη ανταγωνιστικές!

 

Δήμητρα Ζερβάκη, ΕΜΒΑ, PMP, TTT

 

Photo Credit: Photo credit: pinkpurse via Foter.com / CC BY-NC-ND