Τι Μέλλον Θέλουμε;
Μέσα στο 2023 βρεθήκαμε αντιμέτωποι με πάρα πολλές προκλήσεις, προβλήματα και καταστροφές, ενώ παράλληλα βγαίναμε και από μία πανδημία. Τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και σε επαγγελματικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό, πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν μπροστά σε διλλήματα, σε δύσκολες επιλογές. Πολλοί ήταν αυτοί που έγραφαν τις σκέψεις τους σε άρθρα, που εξέφραζαν τις απόψεις τους στα κοινωνικά δίκτυα, μα τις περισσότερες φορές με έναν τόνο επικριτικό, χωρίς να προσφέρουν λύσεις, διεξόδους. Αυτή η πραγματικότητα από τη μία με θύμωνε (και για ό,τι βιώναμε, και για τις αντιδράσεις που υπήρχαν χωρίς πρόταση, αλλά και για την απάθεια πάρα πολλών) και από την άλλη με προβλημάτιζε βαθιά. Δεν το κρύβω ότι πέρασα από μία φάση βαθιάς απογοήτευσης για το πού βαδίζουμε, βλέποντας μπροστά μου ένα δυστοπικό μέλλον.
Και τότε ήταν που αποφάσισα να ασχοληθώ πιο ενεργά με το επιστημονικό πεδίο που ονομάζεται “Strategic Foresight” – “Στρατηγική Προοπτική Διερεύνηση”, που χρησιμοποιεί ως βασικό εργαλείο το “Futures Thinking” – “Μελλοντική Σκέψη”. Διάβασα ακόμα περισσότερο, παρακολούθησα διαδικτυακά μαθήματα και έβαλα μέσα στη δουλειά μου αλλά και στην καθημερινή μου ζωή το Futures Thinking πιο έντονα. Η σε βάθος μελέτη της Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης και η εφαρμογή της Μελλοντικής/Προγνωστικής Σκέψης πραγματικά με έκανε να ξαναθυμηθώ και να εκτιμήσω την ικανότητα που έχουμε εμείς οι άνθρωποι, όταν θέλουμε και όταν κινούμαστε με γνώμονα το συλλογικό καλό, να ανοίγουμε παράθυρα σε παρακείμενες δυνατότητες που μας επιτρέπουν όχι μόνο να εκφράσουμε το θετικό δυναμικό μας, αλλά μας βοηθούν να ξεφύγουμε από τη μετριότητα. Μας βοηθούν να παράγουμε ιδέες και να υλοποιούμε projects που δίνουν λύσεις σε πραγματικά προβλήματα, σαν αυτά που αντιμετωπίζουμε και οφείλονται στο φιλελευθερισμό της καταστροφής, που μας έχει μετατρέψει σε παρτάκηδες, τόσο σε επίπεδο κοινωνικό όσο και περιβαλλοντικό.
Τι εννοούμε όμως με τους όρους “Στρατηγική Προοπτική Διερεύνηση” & “Μελλοντική Σκέψη”;
Όταν άρχισα να συζητώ αυτό το θέμα με ανθρώπους κατά τη διάρκεια εκπαιδεύσεων ή coaching sessions, δεν ήταν λίγοι αυτοί, που μεταξύ σοβαρού και αστείου, έλεγαν ότι καλύτερα να πάμε σε μία χαρτορίχτρα. Όμως, η Στρατηγική Προοπτική Διερεύνηση και η ανάπτυξη της ικανότητας της Μελλοντικής Σκέψης, δεν έχει να κάνει με την πρόβλεψη του μέλλοντος. Έχει να κάνει με την ανάπτυξη της ικανότητάς μας να «βλέπουμε» το μέλλον, όχι όμως με την έννοια του τι ακριβώς πρόκειται να συμβεί, αλλά με την έννοια της διεύρυνσης της κατανόησής μας για τις δυνατότητες, τις μελλοντικές επιλογές και το ρόλο που μπορεί να έχουμε στη διαμόρφωση ενός άλλου, διαφορετικού μέλλοντος, στο οποίο η αειφορία, η δικαιοσύνη και η ισοτιμία ορίζει τις ζωές μας και τις πράξεις μας. Έχει να κάνει με το «άνοιγμα» των ματιών μας και του μυαλού μας, ώστε να είμαστε ικανοί να «βλέπουμε» τις παρακείμενες δυνατότητες, πολλά διαφορετικά μέλλοντα και διαφορετικούς τρόπους λειτουργίας του κόσμου, ώστε όλοι μαζί να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τις προκλήσεις που υφίστανται στο σήμερα και να μην επιτρέπουμε την επανάληψη καταστροφών ή τη δημιουργία νέων χειρότερων.
Η Μελλοντική Σκέψη, ως ικανότητα, έχει τη δύναμη να μας κάνει να λειτουργήσουμε όχι μόνο προδραστικά, αλλά και να προλάβουμε καταστροφές. Έχει τη δύναμη να μας υποστηρίξει να αλλάξουμε το προσωπικό μας αφήγημα, αλλά και για τις επιχειρήσεις, το αφήγημα της υπερκατανάλωσης, της δυσαρμονίας με το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, των επιχειρηματικών μοντέλων που θέλουν την αέναη ανάπτυξη με κάθε κόστος και το κέρδος για τους λίγους. Έχει τη δύναμη να συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα της ανθρωπότητας και του πλανητικού οικοσυστήματος, καθοδηγώντας τις ενέργειες και τις αποφάσεις μας στο σήμερα.
Πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε στην πράξη τη «Στρατηγική Προοπτική Διερεύνηση» & τη «Μελλοντική Σκέψη»;
Αν και δεν είναι εύκολο να ξεκινήσει κάποιος το ταξίδι του προς την προορατικότητα και την προδραστικότητα, μια πολύ καλή αρχή μπορεί να γίνει αν, είτε ως μεμονωμένα άτομα, είτε ως μέλη ομάδων οργανισμών, έχετε στο μυαλό σας τα ακόλουθα:
Διερευνήστε τόσο τις θετικές όσο και τις δυστοπικές προοπτικές. Οι δυστοπικές προοπτικές μας δίνουν μια γεύση για το τι άσχημο μπορεί να συμβεί και μας παρακινούν να δράσουμε προς την αντίθετη κατεύθυνση ώστε να το αποφύγουμε.
Δημιουργήστε μελλοντικά σενάρια με ορίζοντα 10, 20, 50 και 100 ετών. Όσο πιο μακριά κοιτάζουμε, τόσο πιο πολύ απελευθερωνόμαστε από το σήμερα και τόσο πιο «ανοικτοί» είμαστε σε περισσότερες πιθανότητες.
Αμφισβητήστε την ιστορίας σας (είτε σε προσωπικό, είτε σε επιχειρησιακό επίπεδο). Δείτε πιο βαθιά και εξετάστε τις πεποιθήσεις σας και τον αντίκτυπο αυτών στους γύρω σας και στο περιβάλλον και κάντε την υπέρβαση.
Αναπτύξτε την παραγωγική σας περιέργεια μέσα από συζητήσεις με άλλους ανθρώπους και πολύ διάβασμα και εκτεθείτε σε νέες ιδέες και απόψεις. Ακούστε προσεκτικά, ερευνήστε υπομονετικά, αποδεχτείτε τις γνώμες των άλλων όσο και αν αυτές σας κάνουν να αισθάνεστε περίεργα και έχετε το κουράγιο να παραδεχθείτε τι δεν κάνατε καλά έως τώρα.
Λειτουργείστε οργιαστικά δημιουργικά, χωρίς να κρίνετε ούτε τις δικές σας ιδέες, ούτε των άλλων, καταγράψτε όσο περισσότερες μελλοντικές προοπτικές μπορείτε και οπτικοποιήστε τες.
Σκεφτείτε πιθανότητες και δυνατότητες που μπορεί όλοι να είναι κερδισμένοι ή χαμένοι. Το μέλλον δεν πρέπει απαραίτητα να έχει κάποιους νικητές και κάποιους ηττημένους.
Ασχοληθείτε με τις πιο «δύσκολες», τις πιο «άβολες», τις πιο «προκλητικές» ιδέες/προοπτικές, που έχουν μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα. Όταν θα έρθει η ώρα να επιλέξετε ποιες από τις ιδέες θέλετε να τις βάλετε σε ένα σχέδιο δράσης και να ξεκινήσετε να δουλεύετε πάνω σε αυτές, προσέξτε μην μπείτε στον πειρασμό να διαλέξετε αυτές που είναι πιο κοντά σε ό,τι κάνετε στο παρόν.
Και αφού έχετε μπει στην κατάσταση να λειτουργήσετε ως futurists, ξεκινήστε να δημιουργείτε τα πολλαπλά μέλλοντα, τα οποία φυσικά θα βασίζονται στο σήμερα και στα σημάδια/τάσεις που βλέπετε/ανακαλύπτετε, με βάση το μοντέλο «The Futures Cone/The Cone of Possibilities» – «Ο Κώνος των Μελλόντων/Ο Κώνος των Πιθανοτήτων»:
Τι μέλλον θέλουμε λοιπόν;
Ας ξεκινήσουμε αυτή τη νέα χρονιά, το 2024, αναρωτώμενοι τι μέλλον θέλουμε. Ας αναπτύξουμε την ικανότητα της Μελλοντικής Σκέψης και ας προσπαθήσουμε να ορίσουμε τι είναι πιθανό, τι είναι δυνατό, τι θα προτιμούσαμε να συμβεί στο μέλλον και ποια βήματα πρέπει να ακολουθήσουμε για να συμβάλλουμε στη δημιουργία αυτού του θετικού προτιμώμενου μέλλοντος.
Εύχομαι το 2024 να είναι ένας χρόνος γεμάτος με προδραστικότητα και προγνωστική σκέψη, μεταφρασμένες σε πολλά επιδραστικά projects, που θα συμβάλλουν στη δημιουργία ενός μέλλοντος πιο αειφορικού και δίκαιου για όλους τους ανθρώπους και τον πλανήτη που μας φιλοξενεί.
Δήμητρα Ζερβάκη, MSc, EMBA, PMP, TTT
