Ποια Επιχειρηματικά Μοντέλα Μπορούν να Εξολοθρεύσουν την Ανάπτυξη της Εξαφάνισης;
Κλιματική Αλλαγή, Αειφορία και Επιχειρηματικά Μοντέλα. Τρεις λέξεις που έχουν μπει για τα καλά στο λεξιλόγιό μας και που πολλές φορές τις χρησιμοποιούμε χωρίς να ξέρουμε τι ακριβώς σημαίνουν. Τρεις λέξεις που θα πρέπει όλοι μας να μάθουμε να τις χρησιμοποιούμε σωστά αλλά και να μάθουμε τη μεταξύ τους συσχέτιση αν θέλουμε πραγματικά να συνεχίσει να υπάρχει ζωή πάνω στη Γη. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνον εάν εξολοθρεύσουμε την ανάπτυξη της εξαφάνισης.
Η Κλιματική Αλλαγή
Η Κλιματική Αλλαγή, σύμφωνα με τον ορισμό που δίδεται στη Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, είναι η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες.
Εκατοντάδες επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν περίτρανα όπως υποστηρίζει και η Έκθεση της Αμερικανικής Ένωσης για την Προαγωγή της Επιστήμης, ότι η Ανθρωπότητα βαδίζει προς την εξαφάνιση αν εξακολουθήσει να υποστηρίζει την αέναη οικονομική μεγέθυνση εις βάρος των φυσικών πόρων. Η παγκόσμια θερμοκρασία αυξάνεται αλματωδών σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια και αν δεν συγκρατηθεί, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η WWF, κάτω από τους 2οC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα τότε οι επιπτώσεις θα είναι ολέθριες.
Αν και ακόμα δεν έχουμε βγει εκτός ορίων όπως συμβαίνει με κάποια από τα υπόλοιπα οκτώ Πλανητικά Όρια, αν δε δράσουμε άμεσα και αποφασιστικά, αυτή η κρίση θα μας αφανίσει. Δυστυχώς η αλήθεια είναι αυτή όσο κι αν θέλουν να την υποβαθμίσουν οι αρνητές της Κλιματικής Αλλαγής, όπως είναι τα μέλη του Ινστιτούτου Χάρτλαντ, οι οποίοι είναι υπέρμαχοι του ακραίου φιλελευθερισμού και του απορρυθμισμένου καπιταλισμού. Του συστήματος δηλαδή που προκαλεί την Κλιματική Αλλαγή.
Και παρ’ όλο που η αλήθεια είναι αμείλικτη, εμείς οι άνθρωποι βρισκόμαστε σε άρνηση. Δεν βλέπουμε καθαρά ότι το οικονομικό μας σύστημα και το πλανητικό μας σύστημα βρίσκονται σε πόλεμο όπως πολύ χαρακτηριστικά αναφέρει στο βιβλίο της με τίτλο «Αυτό Αλλάζει τα Πάντα. Καπιταλισμός Εναντίον Κλίματος» η Naomi Klein.
Η Αειφορία και τα Επιχειρηματικά Μοντέλα
Μία από τις λύσεις που σερβίρονται από τα κέντρα εξουσίας είναι η αειφόρος ανάπτυξη, που σύμφωνα με την Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, πρόκειται για την ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες. Με άλλα λόγια πρόκειται για την οικονομικοκοινωνική ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον.
Ναι, η ανάπτυξη έτσι πρέπει να γίνεται, όμως τελικά η αειφορία έχει χάσει το πραγματικό της νόημα όταν χρησιμοποιείται από φορείς και ανθρώπους που τελικά συμβάλλουν στην μη πραγματοποίησή της. Από ανθρώπους που δημιουργούν ή/και υποστηρίζουν επιχειρηματικά μοντέλα που όχι μόνο δεν σέβονται το περιβάλλον αλλά αντιθέτως καταστρέφουν παρθένα δάση, μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα και εκπέμπουν δηλητηριώδη αέρια στην ατμόσφαιρα.
Ένα επιχειρηματικό μοντέλο περιγράφει τη λογική για το πώς ένας οργανισμός θα δημιουργήσει, θα διανέμει και θα αποκτήσει αξία. Με άλλα λόγια… περιγράφει πώς θα βγάλει λεφτά παρέχοντας αξία στον κόσμο. Τα επιχειρηματικά μοντέλα που επικρατούν στη σημερινή εποχή (ευτυχώς όχι όλα) βασίζονται στην ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς. Πράγμα που σημαίνει ότι αποσκοπούν στο κέρδος των μετόχων/επιχειρηματιών με κάθε κόστος προκαλώντας φοβερές ανισότητες και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Αντί δηλαδή να προσφέρουν αξία στους ανθρώπους, τους προσφέρουν δηλητήρια, προκαλώντας την αδικία και την εξαφάνιση της ελπίδας για μία καλύτερη ζωή.
Τα Κινήματα της Περιβαλλοντικής Αντικουλτούρας
Και ο αντίποδας;
Σε παγκόσμιο επίπεδο οι άνθρωποι άρχισαν να αντιδρούν στην ανάπτυξη της καταστροφής που προκαλεί την Κλιματική Αλλαγή, την Απώλεια της Βιοποικιλότητας, την Οξίνιση των Ωκεανών, τις εκπομπές δηλητηριωδών αερίων στην ατμόσφαιρα. Σ’ αυτούς τους ανθρώπους υπάρχουν κι εκείνοι που μπορεί μέχρι χθες να υποστήριζαν το παρόν σύστημα αλλά πλέον βλέπουν να κινδυνεύουν οι περιουσίες τους και η ίδια τους η υγεία κι έτσι πηγαίνουν από την απέναντι μεριά.
Δεν είναι λίγες οι φορές που αυτά τα κινήματα καταφέρνουν μεγάλες νίκες δίνοντας ελπίδα ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν υπέρ των αδικημένων και του περιβάλλοντος. Ένα από αυτά τα κινήματα είναι κι αυτό της αποεπένδυσης.
Αποεπένδυση είναι το αντίθετο της επένδυσης που σημαίνει να απαλλαγεί κάποιος από μετοχές, ομόλογα ή επενδυτικά κεφάλαια τα οποία είναι ανήθικα ή ηθικά διφορούμενα. Πολλοί που ανήκουν σ’ αυτό το κίνημα καλούν επιχειρηματίες, δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς να σταματήσουν να επενδύουν σε projects τα οποία καταστρέφουν τη ζωή πάνω στη Γη. Να σταματήσουν να επενδύουν στην ανάπτυξη της εξαφάνισης. Ένα από τα πιο γνωστά κινήματα αποεπένδυσης είναι το Fossil Free.
Όμως, τα μέλη αυτού του παγκόσμιου κινήματος δεν αντιπροτείνουν πάντα λύσεις οι οποίες θα δημιουργήσουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα ώστε οι άνθρωποι που θα χάσουν τις δουλειές τους λόγω αποεπένδυσης να μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς σε έναν πλανήτη βιώσιμο. Η αντίδραση για την αντίδραση ποτέ δεν συνέβαλλε θετικά όπως αποδεικνύει η ιστορία μας. Επιφέρει ένα άλλο είδος καταστροφής σε σχέση με την καταστροφή που επιφέρει το σημερινό σύστημα, όμως δεν παύει κι αυτή να είναι μία καταστροφή. Ακόμα κι όταν ανάλογα κινήματα προσφέρουν εναλλακτικές επενδυτικές προτάσεις που μπορεί και να είναι βιώσιμες δεν είναι σίγουρο ότι θα έχουν διάρκεια.
Οι Ασφαλείς Παράδεισοι
Στο Βερμόντ των ΗΠΑ, στην πόλη Μπέρλινγκτον, το 1988 δημιουργήθηκε ένας μη-κερδοσκοπικός οργανισμός, το Intervale Center, με στόχο να ισχυροποιήσει το αγροδιατροφικό σύστημα της κοινότητάς του δημιουργώντας ένα δίκτυο αγροκτημάτων που αποτελούν τον ορισμό της αειφόρου ανάπτυξης. Τα προϊόντα παράγονται με εναλλακτικές γεωργικές τεχνικές προστατεύοντας το περιβάλλον, το νερό της περιοχής και την υγεία των καταναλωτών. Τα απόβλητά κομποστοποιούνται ενώ παράλληλα παράγεται και πράσινη ενέργεια που καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα των αναγκών του δικτύου.
Ανάλογοι παράδεισοι απαντώνται και σε άλλες περιοχές του πλανήτη και μπορεί να είναι και ολόκληρες χώρες όπως π.χ. η Costa Rica, προσφέροντας εναλλακτικά επιχειρηματικά μοντέλα πράσινη ανάπτυξης.
Αυτός ο παράδεισος στο Βερμόντ δεν μπόρεσε να αντισταθεί στη μανία του τυφώνα Αϊρίν ο οποίος το 2011 προκάλεσε πλημμύρες στην περιοχή οδηγώντας σε πλήρη καταστροφή τα αγροκτήματα και την παραγωγή τους. Το δίκτυο ανέκαμψε αλλά πληρώνοντας μεγάλο τίμημα.
Το ίδιο συμβαίνει και θα συμβαίνει και σε άλλους παραδείσους που δημιουργούν άνθρωποι με όραμα, άνθρωποι που προσφέρουν πραγματικά εναλλακτικές βιώσιμες λύσεις, αν δεν γίνει μία μαζική και ολοκληρωμένη προσπάθεια αλλαγής του οικονομικού και άρα του πολιτισμικού μας μοντέλου.
Τα Εναλλακτικά Επιχειρηματικά Μοντέλα
Και η αρχή μπορεί να γίνει από όλους όσους επενδύουν λίγα ή πολλά στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων σε οποιονδήποτε παραγωγικό κλάδο. Οι μεμονωμένες και αποσπασματικές πράξεις αντίστασης δεν οδηγούν πουθενά.
Υπάρχουν πλέον πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που είτε μεμονωμένα, είτε σε ομάδες, στήνουν «καλές» επιχειρήσεις, «καλά» δίκτυα επιχειρήσεων ή/και «καλούς» συνεταιρισμούς στηριζόμενοι σε Αειφορικά Επιχειρηματικά Μοντέλα των οποίων οι βασικοί πυλώνες είναι:
Παράδειγμα στον τομέα της ενέργειας αποτελούν ο συνασπισμός «Το Αμβούργο Μας-Το Δίκτυο Μας» καθώς και η οργάνωση «New Era Colorado» οι οποίοι κατάφεραν να ανακτήσουν τον έλεγχο του συστήματος ηλεκτροδότησης από τις ιδιωτικές εταιρείες με στόχο να κάνουν τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια σταματώντας παράλληλα της ιδιωτικοποιήσεις. Τα κέρδη επαναεπενδύονται στον τόπο τους αντί να πηγαίνουν στις τσέπες μετόχων.
Άλλο ένα παράδειγμα είναι μία πολύ νέα start-up η Ιταλική Cuyana που παράγει γυναικεία ρούχα και αξεσουάρ και η οποία στήριξε το επιχειρηματικό της μοντέλο στις βασικές αξίες του κινήματος «Lean Closet» που είναι αντιπροσωπεύονται από το μότο «ποιότητα και όχι ποσότητα» προάγοντας έναν πιο λιτό και από τρόπο ζωής, παρέχοντας προϊόντα τα οποία παράγονται σε διάφορα μέρη του κόσμου από εξειδικευμένους ανθρώπους που ιστορικά και παραδοσιακά κατέχουν την τέχνη της δημιουργίας των ξεχωριστών προϊόντων. Έτσι πρόκειται για τοπικά παραγόμενα ιδιαίτερα είδη και όχι για είδη τα οποία παράγονται μέσα σε μεγάλα εργοστάσια της Κίνας που χρησιμοποιούν βαριά μηχανήματα, ρυπογόνες μορφές ενέργειας και ανθρώπους που εργάζονται σε άθλιες συνθήκες. Για είδη που πολύ γνωστά brands πουλούν μέχρι και 2.000€ το τεμάχιο. Αυτό το start-up εκπαιδεύει τους καταναλωτές στην αγορά λιγότερων και καλύτερων προϊόντων που αντέχουν στο χρόνο, που μπορεί να είναι λίγο πιο ακριβά μεν αλλά αντιτίθενται στην καταναλωτική μανία που προωθεί η ανάπτυξη της καταστροφής και οδηγεί στην αγορά πολλών, άχρηστων, φθηνών και μη ποιοτικών προϊόντων στο όνομα της αέναης ανάπτυξης.
Αυτές οι νέες μορφές επιχειρηματικότητα που στηρίζουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα στους προαναφερόμενους πυλώνες συμβάλλουν στη δημιουργία των «νέων» οικονομιών όπως είναι η δημιουργική οικονομία, η συμμετοχική οικονομία, η κοινωνική οικονομία και η κυκλική οικονομία. Αυτές οι οικονομίες προς το παρόν αντιμετωπίζονται ξεχωριστά ενώ στην ουσία αποτελούν την «μία νέα οικονομία» (η οποία είναι η αρχαιότερη της ιστορίας του ανθρώπινου είδους) που θα πρέπει να υιοθετηθεί επίσημα σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλάζοντας τις δομές του παρόντος συστήματος και προσφέροντας δίκαιους «μύθους» πάνω στους οποίους μπορεί και πρέπει να στηριχθεί ο «νέος» πολιτισμός μας (γιατί έτσι κι αλλιώς όλη η ανθρώπινη ύπαρξη στηρίζεται σε μύθους.)
Το Lesson-Learned
Είμαστε 7 δισεκατομμύρια άνθρωποι πάνω στη Γη. Μπορούμε να συμβάλλουμε στο κτίσιμο του νέου οικονομικού μοντέλου αρκεί να γίνουμε συνειδητοί, να αναπτύξουμε υψηλή συναισθηματική και οικολογική νοημοσύνη ώστε να λειτουργούμε αλληλέγγυα, ακολουθώντας τους φυσικούς νόμους και όντας πρακτικά και παραγωγικά δημιουργικοί.
Η υποβάθμιση και η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι μία κρίση η οποία σχετίζεται άμεσα με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Η μία τρέφει την άλλη. Η άρνηση που επιδεικνύουμε ως σύνολο (παρ’ όλο που θεωρητικά έχουμε τη γνώση και την απαραίτητη πληροφόρηση σχετικά με το που βαδίζουμε), πηγάζει και από το φόβο αλλά και από την κουλτούρα της μετριότητας. Όσο δεν αφήνουμε τους εαυτούς μας να δούνε καθαρά τι συμβαίνει, όσο εθελοτυφλούμε, τόσο η κατάσταση θα χειροτερεύει.
Τα παραδείγματα από τις νίκες της Blockadia και τα παραδείγματα χωρών όπως η Costa Rica θα πρέπει να τα μελετήσουμε όλοι ώστε να εμπνευστούμε, να δούμε ότι γίνεται και «αλλιώς» και έτσι να ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε και να πράττουμε διαφορετικά και πάντα ομαδικά. Γιατί πραγματικά μπορούμε.
Δήμητρα Ζερβάκη, ΕΜΒΑ, PMP, TTT
Πηγές:
Blockadia: http://www.yesmagazine.org/planet/welcome-to-blockadia-enbridge-transcanada-tar-sands
Cuyana: https://www.cuyana.com/
Cuyana: The Clothing Brand That Plans To Scale By Asking Women To Buy Fewer Things: https://www.fastcompany.com/3061008/cuyana-the-clothing-brand-that-plans-to-scale-by-asking-women-to-buy-fewer-things
Intervale Center: http://www.intervale.org/
Mario Malina et al., 2014. What We Know: The Reality, Risks and Response to Climate Change. AAAS Climate Science Panel, American Association of the Advancement of Science, 2014.
Klein Naomi, 2015. This Changes Everything. Capitalism vs. the Climate. Simon & Schuster, Inc., NY.
The Brundtland Commision Report-Our Common Future. World Commission on Environment and Development. Oxford University Press, 1987
United Nations: United Nations Framework Convention on Climate Change, United Nations, 1992, Αρ.1, παρ.3
WWF: http://www.wwf.gr/sustainable-economy/clean-energy/climate-change
