Γιατί για Κάποιους οι Λέξεις Επιχειρηματικότητα και Επιχειρηματίας Είναι Κόκκινο Πανί;
Έτυχε να βρεθώ πριν από λίγους μήνες σε μία πολύ μικρή έκθεση εναλλακτικών προϊόντων σ’ ένα κεντρικό πάρκο της Θεσσαλονίκης. Τα προϊόντα; Μεταποιημένα ΑΦΦ σε διάφορες μορφές, κρασιά, τσίπουρα, κοσμήματα και διακοσμητικά από φυσικά υλικά.
Κοιτάζοντας όλα αυτά τα μικρά μαγαζάκια αναρωτήθηκα το εξής: «Πώς έγινε και αυτοί οι άνθρωποι ξεκίνησαν τη συγκεκριμένη επιχειρηματική επένδυση;»
Τι συνειδητοποίησα από την επαφή μου με τους εκθέτες
Ξέρω πολύ καλά ότι στην Ελλάδα της προχειρότητας οι περισσότεροι έχουν μία ιδέα, η οποία βασίζεται συνήθως στη μίμηση. Και εξηγώ αμέσως τι εννοώ… Αφού ο τάδε βγάζει ένα μεροκάματο γιατί να μην το κάνω και εγώ;… Βλέπουν δηλαδή μία επιχειρηματική ευκαιρία ή/και παρασύρονται από τα trends. Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που αναπτύσσουν και υλοποιούν μια ιδέα τους γιατί αγαπούν ένα συγκεκριμένο αντικείμενο/επιχειρηματικό πεδίο ή γιατί έχουν ασχοληθεί ερασιτεχνικά με κάτι και αποφασίζουν αυτήν την αγάπη τους να την κάνουν επιχείρηση. Αυτό, το γιατί ξεκινούμε μία επιχειρηματική δραστηριότητα, είναι το ένα κομμάτι του πάζλ.
Βλέπετε ότι χρησιμοποιώ λέξεις όπως «επιχείρηση» και «επιχειρηματικότητα». Και το θεωρώ πολύ λογικό διότι οτιδήποτε κάνουμε ως δουλειά έχει στόχο να μας αποφέρει ένα κέρδος. Αυτό το κέρδος συνήθως αναφέρεται στα χρήματα ενώ θα έπρεπε καταρχήν να αναφέρεται στην προσωπική μας ολοκλήρωση…
Μόλις όμως ανέφερα τη λέξη «επιχειρηματικότητα» και τη λέξη «επένδυση» σε έναν από τους συμμετέχοντες της έκθεσης με τον οποίο έπιασα κουβέντα τσίνησε. Μου είπε χαρακτηριστικά ότι δεν του αρέσει αυτή η λέξη (είναι σαν τη λέξη «συνεταιρισμός» μου είπε χαρακτηριστικά).
Εκείνη τη στιγμή βρέθηκα αντιμέτωπη με μία πραγματικότητα της Ελλάδας (και ίσως όχι μόνο) η οποία αντικατοπτρίζει μία ολόκληρη αντίληψη και ένα πακέτο πεποιθήσεων πολλών ανθρώπων, που πραγματικά μπορεί να έχουν ιδέες εναλλακτικές, καινοτόμες, υπέρ του κοινού καλού και τελικά δεν καταφέρνουν να υλοποιήσουν τίποτα από τα προαναφερόμενα γιατί πολύ απλά κολλούν/κλωτσούν στις ταμπέλες που οι ίδιοι έχουν βάλει σε θεσμούς, ανθρώπους, καταστάσεις, τρόπους ύπαρξης.
Αναφέρομαι στους ανθρώπους που πραγματικά είναι εναλλακτικοί, που έχουν μία άλλη θεώρηση για τη ζωή και που ομολογώ ότι ιδεολογικά είμαι πολύ κοντά τους. Όμως κατά την άποψή μου αυτοί οι άνθρωποι κάνουν ένα λάθος. Ενώ ζουν σ’ αυτήν την κοινωνία που μπορεί να μην είναι όπως θα ήθελαν, είναι μέρος δηλαδή αυτού του συστήματος, θέλοντας και μη, δεν έχουν τα μάτια τους και τα αυτιά τους ανοικτά. Δεν είναι ανοικτοί στο να προσεγγίσουν από μία άλλη μεριά αυτό που έχουν μπροστά τους και τελικά το αρνούνται βάζοντας τον εαυτό τους στο περιθώριο ενώ θα μπορούσαν μέσα από τις δράσεις τους να προσφέρουν στην κοινωνία με το δικό τους μοναδικό εναλλακτικό, διαφορετικό τρόπο και να συμβάλλουν στην αλλαγή αυτού του κόσμου.
Και για να μπορέσω να υποστηρίξω τη θέση μου θεωρώ ότι σ’ αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να ορίσουμε τη λέξη «επιχειρηματίας» για να ξεκαθαρίσουμε λίγο το τοπίο.
Τι εννοούμε με τη λέξη Επιχειρηματίας;
Επιχειρηματίας είναι το άτομο που ασχολείται επαγγελματικά με τις επιχειρήσεις, που φέρει την ευθύνη για την ίδρυση, λειτουργία και ανάπτυξη μιας επιχείρησης. Στα αγγλικά ο αντίστοιχος όρος είναι «businessperson» ή/και «businessman». Είναι αυτός που αναλαμβάνει δράσεις με σκοπό την παραγωγή εισοδήματος μέσω του συνδυασμού των συντελεστών παραγωγής ώστε να τροφοδοτηθεί περαιτέρω η οικονομική ανάπτυξη.
Όμως υπάρχει και μία άλλη λέξη η οποία χρησιμοποιείται πολύ τα τελευταία χρόνια και αυτή είναι «Entrepreneur». Στα ελληνικά μεταφράζεται ως «Επιχειρηματίας» όμως δεν αποδίδει σωστά τη διάσταση της αγγλικής λέξης.
Πρώτη φορά με τη λέξη entrepreneur ήρθα σε επαφή το 1998 κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Executive Master of Business Administration. Δεν θυμάμαι πολλά από το μάθημα «Entrepreneurship & Small Business» όμως αυτό που μου έμεινε στο μυαλό είναι ότι ο entrepreneur δεν έχει καμία σχέση με τον κλασικό επιχειρηματία.
Ο Entrepreneur είναι ένας άνθρωπος που έχει καινοτόμες ιδέες, είναι ένας άνθρωπος έτοιμος να αναλάβει ρίσκα με στόχο να ανταμειφτεί αν όλα πάνε καλά, είναι ένας άνθρωπος που μπορεί να κατέχει γνώση που άλλοι δεν την έχουν και έχει παράλληλα την ικανότητα να βλέπει και να εκμεταλλεύεται ευκαιρίες που άλλοι δεν τις βλέπουν. Σαφώς και μπορεί να έχει τις ποιότητες ενός businessman, όμως το DNA του διαφοροποιείται σε δύο βασικά επίπεδα. Παίρνει ρίσκα και συνδυάζει καινοτομικά τους συντελεστές παραγωγής. Δεν πάει δηλαδή με την πεπατημένη και μπορεί να ζει σε καταστάσεις αβεβαιότητας. Λειτουργεί πιο ελεύθερα και ακολουθεί τη ροή! Ξέρει να ενώνει τα dots! Αγαπάει αυτό που κάνει! Δημιουργεί… από καρδιάς!
Κάποιος που έχει μία έκταση με αμπέλι και παράγει κρασί μπορεί να είναι είτε businessman είτε entrepreneur (παραγωγός/αγρότης είναι σίγουρα!) Εξαρτάται από το αν θα παράγει προϊόντα ίδια με τα άλλα που υπάρχουν στην αγορά (αν πάει από την ασφαλή οδό δηλαδή) ή αν θα παράγει προϊόντα καινοτόμα αναλαμβάνοντας το ρίσκο να ανοίξει μία νέα αγορά, να δημιουργήσει μία νέα ανάγκη στους ανθρώπους «πατώντας» πάνω πχ σε μία επιστημονική ανακάλυψη ή απευθυνόμενος σε ένα καινούργιο target group. Επίσης ένας κιθαρίστας, ο οποίος συνήθως είναι αυτοαπασχολούμενος, μπορεί να είναι entrepreneur αν ως δημιουργός παράξει νέους ήχους με χρήση όλων εκείνων των μέσων που του δίνει η τεχνολογία αγγίζοντας τα αυτιά και την ψυχή κάποιων ανθρώπων (και οι αυτοαπασχολούμενοι επιχειρηματίες είναι).
Σαφώς και η ιστορία της ανθρωπότητας αλλά και η σημερινή πραγματικότητα έχει να επιδείξει παραδείγματα επιχειρηματιών που κατέστρεψαν και καταστρέφουν την ανθρωπότητα, που εκμεταλλεύονται ανθρώπους και φυσικούς πόρους με στόχο μόνο το κέρδος. Αλλά υπάρχουν και επιχειρηματίες οι οποίοι έχουν αρχές και λειτουργούν με στόχο τόσο το προσωπικό όσο και το κοινωνικό καλό.
Άρα λοιπόν η λέξη «επιχειρηματίας» είναι ουδέτερη και περιγράφει μία συγκεκριμένη δράση/κατάσταση. Το αν την έχουν αμαυρώσει κάποιοι άνθρωποι δεν φταίει γι’ αυτό η λέξη αλλά οι άνθρωποι. Αυτό θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο μέσα μας.
Ας δημιουργήσουμε μία νέα λέξη για του Επιχειρηματίες… αλλά η ταμπέλα κάνει τη διαφορά;
Ας επιστρέψουμε στην μικρή ιστορία που ξεκίνησα να σας λέω… Οι περισσότεροι από τους εκθέτες που συνάντησα εκείνη τη μέρα ξοδεύουν ενέργεια (χρόνο, χρήμα, σκέψεις) για να παράξουν ένα ή και περισσότερα προϊόντα χωρίς προηγουμένως να έχουν κάποιες βασικές γνώσεις της αγοράς, γνώσεις κοστολόγησης, γνώσεις ανάπτυξης ενός business model, γνώσεις project management (ενώ χρησιμοποιούν τη λέξη project σε ό,τι κάνουν!). Επιχειρηματικές γνώσεις δηλαδή. Και αυτό είναι το άλλο κομμάτι του πάζλ. Δεν πιστεύω φυσικά ότι θα πρέπει να κάτσουν στα θρανία και να σπουδάζουν για χρόνια. Όμως η αντίληψη «ξεκινάω και όπου με βγάλει χωρίς να έχω έστω κάποιες σταθερές» κατά 99% οδηγεί σε λανθασμένες επιλογές.
Δεν «ανέχομαι» εν έτει 2015 να μου απαντάει ένας παραγωγός και μεταποιητής ΑΦΦ ότι δεν θεωρεί τον εαυτό του επιχειρηματία, ότι επεκτείνοντας τα στρέμματα που καλλιεργεί δεν επενδύει, ότι βγάζει ένα Χ ποσό με το οποίο ζει αλλά όταν το υπολογίζει δεν λαμβάνει υπόψη του βασικά κόστη που εμπεριέχονται στην παραγωγική διαδικασία. Ότι είναι μια χαρά γιατί χρειάζεται να δουλεύει μόνο δύο μήνες το χρόνο-που δεν είναι αυτή η πραγματικότητα. Είναι πιο πολλοί οι μήνες και δεν το έχει καταλάβει γιατί δεν έχει καταγράψει ποτέ τα προσωπικά του μεροκάματα.
Ε ναι λοιπόν. Όλοι σ΄ αυτήν την έκθεση και όχι μόνο ήταν/είναι επιχειρηματίες είτε τους αρέσει η λέξη είτε όχι. Από τη στιγμή που παράγουν προϊόντα/υπηρεσίες και τα πουλούν είναι επιχειρηματίες και καλά κάνουν! Αυτό που δεν έχουν κατανοήσει είναι ότι υπάρχουν πολλοί τύποι επιχειρηματιών και δεν είναι κακό να είσαι επιχειρηματίας.
Δυστυχώς για να μπορούμε να συνεννοούμαστε μεταξύ μας στην Ελληνική γλώσσα υπάρχει αυτή η λέξη που περιγράφει αυτό που κάνουν. Αν μας πειράζει αυτή η λέξη ας βρούμε μία άλλη, καινούργια. Όμως ακόμα και άλλη ταμπέλα να βάλουμε ένα είναι γεγονός. Ότι απαιτείται μία σοβαρότητα και μία υπευθυνότητα απέναντι καταρχήν στον ίδιο μας τον εαυτό ως προς το τι κάνουμε ακριβώς και πώς το κάνουμε.
Η γνώση για ανάπτυξη, οργάνωση και διαχείριση επιχειρήσεων υπάρχει σε διάφορες μορφές. Δεν μένει παρά να επιλέξουμε εκείνα τα τμήματα της γνώσης που ταιριάζουν στο κάθε εγχείρημά μας και να κάνουμε το κατάλληλο integration-ενοποίηση ώστε να εξελιχθούμε ως άνθρωποι και τελικά ως κοινωνία. Ώστε να βρούμε το Vantage Angle μας!
Και ας μην ξεχνάμε και αυτό που είπε ο Muhammad Yunus, κοινωνικός επιχειρηματίας, τραπεζίτης, οικονομολόγος και ηγέτης της κοινωνίας των πολιτών, ο οποίος έχει τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης για την ίδρυση της Grameen Bank και για τις πρωτοποριακές για την εποχή του ιδέες περί μικρο-πιστώσεων και μικρο-χρηματοδότησης.
Όλα τα ανθρώπινα όντα είναι entrepreneurs. Όταν ζούσαμε στα σπήλαια, όλοι ήμασταν αυτοαπασχολούμενοι… βρίσκαμε μόνοι μας την τροφή μας. Έτσι ξεκίνησε η ανθρώπινη ιστορία. Όταν αναπτύχθηκε ο πολιτισμός, αυτό το ξεχάσαμε. Μας έβαλαν μία σφραγίδα που έλεγε «εργασία». Ξεχάσαμε ότι ήμασταν entrepreneurs.
Δήμητρα Ζερβάκη
