Εθελοντισμός:
Τυραννία της Βοήθειας ή Αλληλεγγύη;
Με τον εθελοντισμό έχω πολλά «θέματα». Προσφέρω εθελοντική εργασία πολύ σπάνια, ελάχιστες ώρες και μόνον σε ό,τι έχει να κάνει με τη δουλειά μου και μάλιστα μόνο σε εκείνα τα πεδία που αγαπώ πολύ και στην ουσία τα επιλέγω για να «αναγκαστώ» να ασχοληθώ λίγο περισσότερο μαζί τους ώστε να τα «μάθω» καλύτερα (δηλαδή λειτουργώ εγωιστικά! Το παραδέχομαι!) Γι’ αυτό λοιπόν αυτό που προσφέρω δεν το λέω εθελοντισμό ούτε και βοήθεια. Το λέω δωρεάν παροχή υπηρεσιών με στόχο να κερδίσω στο μέλλον κάτι απ’ αυτό. Είναι τακτική marketing! Κι αυτό δεν είναι κακό… απλά πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους.
Η «Τυραννία της Βοήθειας» και ο Εθελοντισμός
Ο εθελοντισμός που επικρατεί και προωθείται σήμερα είναι εκείνος που έρχεται να αντικαταστήσει την κοινωνική πολιτική (αυτή είναι μία πλευρά του νομίσματος). Μία πολιτική που λέει…ας βάλουμε στο τριπάκι τους ανθρώπους να βοηθούν τους αδύναμους, τους οποίους εμείς τους έχουμε καταστήσει αδύναμους μέσα από το σύστημα που ανακυκλώνεται συνεχώς και έτσι να τους κρατούμε απασχολημένους, να τους τονώνουμε τον εγωισμό και ταυτόχρονα να γίνεται η δουλειά μας σε πολλαπλά επίπεδα.
Η τυραννία είναι μια κατάσταση επιβολής, μια κατάσταση μη φυσική. Σε αποδυναμώνει και σε βάζει σ’ ένα φαύλο κύκλο αυτολύπησης και λύπησης για τους άλλους. Σ’ ένα σύστημα που εσύ αποτελείς ένα γρανάζι του πολύ μικρό αλλά ταυτόχρονα πολύ σημαντικό για την επιβίωση του κοινωνικού κατεστημένου. Σε μία ενοχική κατάσταση… Και ως «τυραννία της βοήθειας» ονομάζω τον εθελοντισμό. Αυτού του είδους η τυραννία εφαρμόζεται μ’ έναν «γλυκό» και ταυτόχρονα «απαλό» τρόπο στοχεύοντας ύπουλα στο συναίσθημά μας και όχι στην αίσθηση ή/και την ενσυναίσθηση. Και άρα δεν μπορεί να έχει καμία σχέση με τη Φύση και άρα με τη φύση μας γιατί δεν ενέχει καμία ομορφιά, καμία εκτίμηση.
Και υπάρχουν δύο φάσεις «Τυραννίας της βοήθειας». Η μία είναι αυτή που μας την επιβάλλει το σύστημα. Είναι αυτή που μας βάζει στο τριπάκι. Που μας πιπιλίζει την ψυχή και το μυαλό. Και μόλις τα καταφέρει να μας επιβληθεί πλήρως τότε «μπαίνουμε» στη δεύτερη φάση της που δεν είναι τίποτα άλλο από την εφαρμογή της από εμάς προς τους άλλους. Προς τους άλλους που στην ουσία τους θεωρούμε ανίκανους (γι’ αυτό τους βοηθάμε), τους θεωρούμε καημένους, αδύναμους. Τους καταδικάζουμε!
Η τυραννία της βοήθειας και κάθε είδους τυραννία γεννάει τυράννους, τους πολλαπλασιάζει για να δικαιολογεί την ύπαρξή της και φυσικά για να συνεχίσει να υπάρχει.
Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος. Τον εθελοντισμό τον εκμεταλλεύονται και οι αδύναμοι. Τους επιτρέπει να παραμένουν σε μία κατάσταση παράδοσης. Και αυτός ο εθελοντισμός γεννάει και άλλους πολλούς καημένους. Γεννάει και άλλους συμβιβασμένους.
Τι ομορφιά μπορεί να έχει το να πηγαίνεις τα παλιά σου ρούχα στους φτωχούς επειδή δεν σου κάνουν ή γιατί πάχυνες ή γιατί δεν τα θες ή γιατί τα αντικατέστησες με καινούργια; Τι εκτίμηση επιδεικνύεις στα παιδιά της Αιθιοπίας όταν πληρώνεις ένα ποσό κάθε μήνα στην Action Aid για να κάνει έργα για να ζουν αυτά τα παιδιά πιο ανθρώπινα στη χώρα τους ενώ εσύ κοιμάσαι ήσυχος, έχοντας ήσυχη και τη υποτιθέμενα υπαρκτή συνείδησή σου, νιώθοντας «ανώτερος» στην ουσία απ’ αυτά τα παιδιά;
Η δε «Τυραννία της Βοήθειας» σε κάνει να πιστεύεις ότι είσαι μεγαλόκαρδος. Ότι δίνεις δωρεάν πράγματα και συνεισφέρεις στο κοινό καλό ενώ στην ουσία το κάνεις για να έχεις ανταλλάγματα… πελάτες, υποστηρικτές, followers…
Και τι να κάνουμε δηλαδή;
Η ερώτηση που δέχομαι όταν εκφράζω την παραπάνω άποψη είναι η εξής: «Και τι να κάνουμε δηλαδή; Να αφήσουμε τους ανθρώπους να πεινάσουν; Τα παιδιά να πεθάνουν; Τι φταίνε αυτά αν οι πολιτικοί μας είναι ανίκανοι»!
Και αυτό που έχω να απαντήσω είναι: «Οι πολιτικοί μας είναι ανίκανοι γιατί εμείς είμαστε ανίκανοι. Είμαστε ανίκανοι να δούμε τον εαυτό μας και να τον εξελίξουμε. Είμαστε ανίκανοι να ανεχτούμε τα λάθη μας, τον «κακό» μας εαυτό. Είμαστε ανίκανοι να μας αποδεχθούμε, να μάθουμε και να πάμε παρακάτω. Και όσο διαιωνίζεται αυτή η ανικανότητα άλλο τόσο θα διαιωνίζονται και οι ανίκανοι πολιτικοί μας. Το θέμα δεν είναι η πολιτική. Το θέμα είναι ο άνθρωπος και πώς αυτός βλέπει τον εαυτό του μέσα σε όλο αυτό το κοινωνικό πλαίσιο. Το θέμα είναι κατά πόσο ο άνθρωπος θέλοντας να ξεφύγει από τον ίδιο του τον εαυτό προσπαθεί να βοηθήσει τους άλλους να σωθούν. Το θέμα είναι κατά πόσο ο άνθρωπος θέλει να το «παίξει» Θεός χωρίς όμως να είναι.
Τι είναι Εθελοντισμός;
Εθελοντισμός σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη είναι η οργανωμένη προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο χωρίς την απαίτηση ανταλλάγματος. Κατά την άποψη μου ο εθελοντισμός δεν προϋποθέτει την ύπαρξη αρμονικών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων που προσφέρουν και των ανθρώπων που δέχονται την προσφορά. Είναι περισσότερο μία άνιση σχέση. Ο προσφέρων είναι πιο «ψηλά» στην κοινωνική κλίμακα. Είναι πιο δυνατός. Αυτός που δέχεται την προσφορά, τη βοήθεια, ο καημένος είναι ουσιαστικά ο loser, έτσι παρουσιάζεται, που δεν έχει την ικανότητα ούτε τον ίδιο του τον εαυτό να φροντίσει. Και έτσι διαιωνίζεται αυτό το σαθρό σύστημα. Και ο «δυνατός» γίνεται ακόμα πιο δυνατός ενώ ο αδύναμος χάνεται μέσα στην ίδια του την αδυναμία, πηγαίνει πιο βαθιά στο βούρκο.
Τι είναι Αλληλεγγύη;
Η αλληλεγγύη είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Προϋποθέτει την ισότιμη σχέση μεταξύ των ανθρώπων όπου υφίσταται μία αμοιβαία ηθική ή υλική ανταλλαγή στήριξης. Το κλειδί εδώ είναι το «αμοιβαίο». Προϋποθέτει την ύπαρξη «αληθινών» ανθρώπων που νοιάζονται από καρδιάς για το διπλανό τους και όχι εγκεφαλικά/νοητικά. Ανθρώπων αυθόρμητων, χωρίς στρατηγικές καταπάτησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Χωρίς θέληση για εξουσία και κέρδος. Η αλληλεγγύη προϋποθέτει την ύπαρξη οριζόντια δομημένων ομάδων, όχι ιεραρχικά!
Τι θα πρέπει να επιλέξουμε;
Θα το πω και με business όρους. Η αλληλεγγύη είναι μία «win-win» κατάσταση ενώ ο εθελοντισμός είναι μία κατάσταση «win-lose» ή ακόμα ακόμα τελικά αν το δούμε σε μία άλλη διάσταση… «lose-lose»! Η αλληλεγγύη «υποκινείται» από αγαθές προθέσεις ενώ ο εθελοντισμός είναι ένα «κακό» σύγχρονο κατασκεύασμα που εμφανίζεται με το προσωπείο της αλληλεγγύης χωρίς όμως να ανταποκρίνεται στα υψηλά της standards! Ο εθελοντισμός είναι μία εγωιστική promotional δωρεά/χορηγία ενώ η αλληλεγγύη είναι η ισόρροπη ανταλλαγή ενέργειας βασισμένη στην Φυσική Τάξη! Ο εθελοντισμός είναι προϊόν του συστήματος ενώ η αλληλεγγύη είναι προϊόν του μη-συστήματος, του Φυσικού συστήματος!
Τι επιλέγετε;;; Τη συνέχιση αυτού του φαύλου κύκλου που μας φέρνει συνεχώς στο ίδιο σημείο ή την εξέλιξη;;;
Και θυμηθείτε! Οπουδήποτε υπάρχει ελπίδα (όχι θέληση) υπάρχει και τρόπος!
Δήμητρα Ζερβάκη, ΕΜΒΑ, PMP, TTT
Photo credit: Atelier Teee / Foter / CC BY-NC-ND