Η Περιέργεια Δεν Σκοτώνει Πάντα τη Γάτα: 8 Τρόποι για να Γίνετε Αποτελεσματικά Δημιουργικοί
«Curiosity killed the cat». Μία έκφραση πασίγνωστη που τελικά ισχύει; Αν είμαστε περίεργοι, μόνο κακό μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας;
Τα παιδιά χρησιμοποιούν την περιέργεια για να ανακαλύψουν τον κόσμο γύρω τους και δεν είναι λίγες οι φορές που την πατούνε βέβαια. Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν την περιέργεια ως ένα εσωτερικό κίνητρο που τους ωθεί να διενεργήσουν ερευνητικά projects, τα οποία μέσα από τη διαδικασία trial-error δίνουν απαντήσεις σε ερωτήματα που απασχολούν την Ανθρωπότητα. Καθημερινά, εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο ωθούνται από την περιέργειά τους στο να ψάξουν και να αποκτήσουν καινούργιες γνώσεις, που τους βοηθούν να αναπτυχθούν και τελικά να παράξουν καινοτόμες ιδέες που απαντούν στις ανάγκες και στα θέλω των συνανθρώπων τους.
Όμως, όλα τα προαναφερόμενα συμβαίνουν στους ανθρώπους που είναι δημιουργικοί και ανήσυχοι. Σε ανθρώπους που δεν έχουν παραδοθεί στην ανιαρή, προβλέψιμη και προγραμματισμένη καθημερινότητα και που δεν επιτρέπουν στους εαυτούς τους να βαριούνται μη παραγωγικά (γιατί υπάρχει και η παραγωγική βαρεμάρα.) Σε ανθρώπους που είναι αυθεντικοί.
Πριν δούμε όμως πώς μπορούμε να γίνουμε αποτελεσματικά δημιουργικοί, ακόμα και αν έχουμε πέσει στην παγίδα της δυστυχίας της μετριότητας γιατί ποτέ δεν είναι αργά, ας αναφερθούμε για λίγο στο πρώτο μέρος του τίτλου του άρθρου.
Τι σημαίνει «Η περιέργεια σκότωσε τη γάτα»
Συχνά πυκνά λέμε σε ανθρώπους που κάνουν αδιάκριτες ερωτήσεις ότι «η περιέργεια σκότωσε τη γάτα.» Χρησιμοποιούμε αυτή την έκφραση για να προειδοποιήσουμε για τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν αν μπει κάποιος στη διαδικασία μη χρήσιμης ή/και μη αναγκαίας έρευνας ή/και μη ωφέλιμου πειραματισμού.
Η αυθεντική μορφή της έκφρασης όμως, που τώρα πια δεν χρησιμοποιείται πολύ, ήταν «care killed the cat», όπου η λέξη «care» έχει την έννοια της «ανησυχίας» ή της «πίκρας»-«λύπης»-«θλίψης». Δηλαδή, «η ανησυχία-θλίψη σκότωσε τη γάτα.»
Ομολογώ ότι η αρχική μορφή της έκφρασης είναι πιο κοντά στη δική μου φιλοσοφία περί «περιέργειας» και «ανησυχίας-θλίψης.»
Όμως, πώς τελικά, τόσο η παλιότερη όσο και η νεότερη μορφή της έκφρασης συνδέονται με τη σύγχρονη εποχή και με τη δημιουργικότητα; Μπορεί τελικά η περιέργεια να μας βοηθήσει να γίνουμε αποτελεσματικά δημιουργικοί και όχι να μας σκοτώσει;
Οι «Busily Bored»
Ως «busily bored» ορίζονται από τον Todd Henry οι άνθρωποι που είναι μεν πολύ παραγωγικοί αλλά πνευματικά στάσιμοι και κατά τη δική μου άποψη και συναισθηματικά στάσιμοι και απαντώνται πολύ συχνά σε όλα τα επαγγέλματα.
Αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν, όταν ήταν παιδιά, συνδύαζαν την περιέργεια με τη φαντασία κι έτσι γνώριζαν τον κόσμο. Καθώς μεγάλωναν και μάθαιναν την «αντικειμενική» πραγματικότητα (το «σύστημα» δηλαδή) άρχισαν να βάζουν φίλτρα και να διαμορφώνουν «κουτάκια». Και φτάνοντας πια στην ενήλικη ζωή, λόγω του ότι πάντα είχαν projects που τους πίεζαν και πολλές δραστηριότητες προς υλοποίηση, τι έκαναν; Πέφτανε με τα μούτρα στη δουλειά και ξεχνούσαν πώς ενεργούσαν όταν ήταν παιδιά.
Τελικά αυτοί οι άνθρωποι παρασυρόμενοι από την καθημερινότητα και τις υποχρεώσεις, ξέχασαν ότι πρέπει να δοκιμάζουν και νέα πράγματα, να προσπαθούν να απαντήσουν στις εσώτερες ερωτήσεις τους, να συνεχίσουν να βελτιώνουν τα soft & hard skills τους. Μπήκαν στον αυτόματο πιλότο και γίνανε μηχανές υψηλής παραγωγικότητας, που ζητούν υψηλές αποδοχές και πολλά υλικά αγαθά. Μηχανές οι οποίες όμως δεν νιώθουν, δεν ενσυναισθάνονται. Ο νους υπερίσχυσε της καρδιάς. Ένας νους που βασίζεται σε ατομικές υποθέσεις και παραδοχές. Ένας νους «κολλημένος» που δεν αμφισβητεί το status quo. Έτσι φτάσανε να ζούνε μία ζωή χωρίς νόημα, η οποία πρακτικά δεν παράγει θετικό έργο για τον κόσμο και υποστηρίζει ένα σύστημα άνισο και πολλές φορές καταστροφικό τόσο για τους ανθρώπους όσο και για το περιβάλλον. Αυτοί οι άνθρωποι ξέχασαν πώς είναι να υπάρχεις σε μία κατάσταση παραγωγικής περιέργειας.
Οι αυθεντικοί άνθρωποι
Δυστυχώς, πάρα πολλοί άνθρωποι ανήκουν συνεχώς ή κατά διαστήματα στην κατηγορία των «Busily Bored» ανθρώπων.
Όμως, ευτυχώς, υπάρχουν και οι αυθεντικοί άνθρωποι. Αυτοί που παίρνουν το λιγότερο ταξιδεμένο, το δύσκολο δρόμο, και παράγουν χρήσιμες, καινοτόμες ιδέες που αλλάζουν τον κόσμο προς το καλύτερο.
Η αυθεντικότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη δημιουργικότητα. Και φυσικά η δημιουργικότητα προϋποθέτει την περιέργεια. Η δε περιέργεια δεν υφίσταται χωρίς την ύπαρξη των ερωτήσεων. Των καλοδιατυπωμένων ερωτημάτων, που επιτρέπουν την εξερεύνηση των παρακείμενων δυνατοτήτων, τη διεύρυνση των ιδεών και την τελική ενοποίηση αυτών σε κάτι νέο και προηγμένο. Σε όλη αυτή τη διαδικασία, σπουδαίο ρόλο παίζει η τυχαιότητα και η ανοιχτοσύνη. Άλλωστε, αυτές είναι δύο ποιότητες που υφίστανται σε κάθε άνθρωπο που είναι παραγωγικά περίεργος.
Η δημιουργικά παραγωγική περιέργεια
Ως παραγωγική περιέργεια ορίζω την περιέργεια που ωθεί την εξέλιξη, την ανάπτυξη και λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο σχετικά καθορισμένο από εμάς τους ίδιους και όχι από εξωγενείς παράγοντες. Βασική προϋπόθεση για την ύπαρξή της αποτελούν οι ερωτήσεις, οι οποίες μας οδηγούν σε νέους κόσμους, μας «ανοίγουν» το μυαλό, μας κάνουν να παρατηρούμε τον κόσμο με άλλο μάτι και κάνουν τη ζωή μας πιο ενδιαφέρουσα. Η παραγωγική περιέργεια είναι αυτή που μας απομακρύνει από τη βαρεμάρα και μας καθιστά, ανεξάρτητα από τη δουλειά που κάνουμε, entrepreneurs. Δηλαδή ανθρώπους που αφήνουν τη ζώνη άνεσής τους και αναλαμβάνουν ρίσκα προκειμένου να εξελιχθούν, σύμφωνα με τον ορισμό που έχει δώσει στη λέξη entrepreneur ο οικονομολόγος Richard Cantillon ο οποίος και την επινόησε.
Και τι κάνει ένας παραγωγικά περίεργος άνθρωπος; Δημιουργεί μονοπάτια δημιουργικής περιέργειας. Πώς;
- Δίνει την άδεια στον εαυτό του να μην ξέρει ρωτώντας συνέχεια «γιατί;», «πώς;», «τι;», «what if?».
- Καταγράφει καθημερινά τα ερωτήματα που τον απασχολούν.
- Αφιερώνει καθημερινά χρόνο στην έρευνα για την απάντηση των ερωτημάτων του
- Δημιουργεί ένα πλαίσιο υλοποίησης των projects του που του επιτρέπει να έχει την κατάλληλη ηρεμία, αφού γνωρίζει εκ των προτέρων κάποια βασικά βήματα της διαδικασίας υλοποίησης και έτσι διαμορφώνει τον κατάλληλο χώρο ώστε να είναι σε θέση να θέτει ερωτήσεις και να εμβαθύνει στα θέματα που τον απασχολούν.
- Επαναπροσδιορίζει τα ερωτήματά του, μετά την ολοκλήρωση της κάθε ερευνητικής φάσης.
- Δημιουργεί ένα «ημερολόγιο εντυπώσεων» από ό,τι μελετά, από τους ανθρώπους που συναντά, από τις πληροφορίες με τις οποίες έρχεται σε επαφή έστω και τυχαία και συχνά πυκνά το επισκέπτεται για να επεξεργαστεί αυτές τις εντυπώσεις, θέτοντας ερωτήματα, τα οποία τον οδηγούν τελικά σε παραγωγικούς και δημιουργικούς συσχετισμούς.
- Δημιουργεί πρωτότυπα από τις ιδέες του πχ. μία κατασκευή, η ένα draft ενός βιβλίου ή ενός άρθρου, τα οποία βλέποντάς τα, ωθείται να θέσει κι άλλα ερωτήματα, πιο στοχευμένα και πιο βαθιά.
- Αναρωτιέται συνεχώς τι καινούργιο θέλει να μάθει και το καταγράφει.
Το vuja-de
Γι’ αυτό λοιπόν να θέτετε συνέχεια ερωτήσεις. Μην αρκείστε στο déjà-vu, αλλά να αποζητάτε το vujà-dé όπως μας προτρέπει ο καθηγητής ψυχολογίας του Management Department of the University of Pennsylvania, Adam Grant. Δείτε, δηλαδή, την παρούσα πραγματικότητα με «περίεργα» μάτια και αναρωτηθείτε πώς μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τους πόρους που έχετε στα χέρια σας με νέους τρόπους.
Μην παραμένετε σε μία «αυτάρεσκη απομόνωση» όπως λέει και ο Steve Johnson στο βιβλίο του «Από πού έρχονται οι καλές ιδέες-Η φυσική ιστορία της καινοτομίας». Γιατί τότε τελικά θα βιώσετε το «care killed the cat.» Γιατί τότε θα ζείτε μ’ ένα ανικανοποίητο το οποίο θα σας προκαλεί θλίψη. Θα νιώθετε μία ανησυχία η οποία όμως δεν θα σας οδηγεί πουθενά και θα σας σκοτώνει ψυχικά μέρα με την μέρα.
Και ας μην ξεχνούμε και την παραλλαγή της έκφρασης «Curiosity killed the cat», που πρωτοεμφανίστηκε στις 10 Αυγούστου του 1905 στην εφημερίδα «The Galveston Daily News» η οποία μάλιστα χρησιμοποιήθηκε και από τον Iggy Pop στο τραγούδι του «Curiosity», που είναι: «Curiosity killed the cat, but satisfaction brought it back.»
Η περιέργεια, μερικές φορές, μπορεί προς στιγμή να μας οδηγεί σε μονοπάτια που μας κάνουν να αισθανόμαστε άβολα ή μπορεί να μας κάνει να χάνουμε την παλιά και γνώριμη ζωή μας. Όμως, η ικανοποίηση που παίρνουμε τελικά από τη διαδικασία μας επαναφέρει «καινούργιους»! Κι αυτό δεν είναι θάνατος αλλά αναγέννηση σε ένα νέο επίπεδο!
Δήμητρα Ζερβάκη, EMBA, PMP, TTT
Πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/Curiosity_killed_the_cat
https://en.wikipedia.org/wiki/Curiosity_killed_the_cat,_but_satisfaction_brought_it_back
Steve Johnson, 2015. Από πού έρχονται οι καλές ιδέες. Η φυσική ιστορία της καινοτομίας. Εκδόσεις Πεδίο.
Adam Grant, 2016. Originals. How non-conformists move the world. Penguin Random House LLC, New York.
Photo credit: http://lisahelfertblog.com/2013/02/14/kids-in-enjoying-class-lots-of-fun/
