Όταν οι Ομάδες Δημιουργούνται για Ίδιον Όφελος
Μετά λύπης μου παρατηρώ τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, τα χρόνια αυτά της κρίσης το εξής φαινόμενο: τη δημιουργία ομάδων από μεμονωμένους ανθρώπους με στόχο να ωφεληθούν οι ίδιοι και όχι όλα τα άτομα που απαρτίζουν την ομάδα.
Όμως ας δούμε πρώτα τι είναι ομάδα για να μπορούμε να συνεννοούμαστε!
Τυπικές και Άτυπες Ομάδες
Ομάδα είναι η συνάθροιση ατόμων στην οποία κάθε άτομο έχει συνείδηση της παρουσίας των άλλων, αλληλεπιδρά με τους άλλους, δέχεται ότι έχει δικαιώματα και υποχρεώσεις ως μέλος αυτής, μοιράζεται μια κοινή ταυτότητα, ενώ παράλληλα βιώνει κάποια μορφή εξάρτησης από τους άλλους για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Συνήθως οι ομάδες δημιουργούνται για να καλύψουν βασικές ανθρώπινες ανάγκες όπως το να ανήκεις κάπου, να νιώθεις ασφαλής, να δημιουργείς φιλίες, να επεξεργάζεσαι και να μοιράζεσαι γνώσεις, πληροφορίες, ιδέες (και φυσικά και πολλές άλλες). Στο πλαίσιο αυτό βλέπουμε να δημιουργούνται τυπικές ομάδες, πχ. ομάδα για την υλοποίηση ενός έργου, των οποίων τα κύρια χαρακτηριστικά σχετίζονται με το μέγεθος και τους ρόλους. Συνήθως ο «σωστός» αριθμός μελών μιας ομάδας έχει υπολογιστεί να είναι γύρω στα επτά (7) άτομα αν και από 5-12 θεωρείται ένας αποδεκτός και αποτελεσματικός αριθμός. Οι ρόλοι στις τυπικές ομάδες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: στους ειδικούς-επαγγελματικούς και στους κοινωνικο-συναισθηματικούς.
Υπάρχουν όμως και οι άτυπες ομάδες οι οποίες βασίζονται σε κοινά ενδιαφέροντα ή σε δεσμούς φιλίας και προκύπτουν μέσα από την τυχαιότητα. Αυτού του είδους οι ομάδες γνωρίζουν μεγάλη άνθιση τα τελευταία χρόνια και σ’ αυτό έχει συμβάλλει η ύπαρξη των κοινωνικών δικτύων.
Για να δημιουργηθεί μία ομάδα, τις περισσότερες φορές, υπάρχει ένας άνθρωπος που έχοντας ένα όραμα το οποίο θέλει να υλοποιήσει κάνει εκείνες τις κινήσεις έτσι ώστε να μαζέψει γύρω του άτομα που έχουν το ίδιο «Γιατί» μ’ αυτόν και έτσι όλοι μαζί με βάση κοινούς στόχους και ξεκάθαρους ρόλους να προσπαθήσουν να πραγματοποιήσουν τον κοινό τους σκοπό. Με άλλα λόγια, τις περισσότερες φορές, ειδικά τις άτυπες ομάδες, τις δημιουργούν άνθρωποι που είναι «ηγέτες». Και το ηγέτες το βάζω σε εισαγωγικά γιατί δυστυχώς όλοι δεν είναι αληθινοί ηγέτες.
Το Ελληνικό Φαινόμενο
Για να μπορεί όντως κάποιος να είναι ηγέτης θα πρέπει να εμπνέει και επίσης θα πρέπει να έχει και τις κατάλληλες γνώσεις πάνω στο αντικείμενο με το οποίο ασχολείται μία ομάδα αλλά και γνώσεις διαχείρισης ομάδας. Επίσης, για να είναι κάποιος ηγέτης, ακόμη και χωρίς τίτλο, θα πρέπει να έχει ευέλικτη σκέψη και να αυτο-εξελίσσεται συνεχώς. Θα πρέπει να είναι τόσο καλός σ’ αυτό που κάνει ώστε οι άλλοι να μην μπορούν να τον αγνοήσουν. Θα πρέπει να είναι αυθεντικός ώστε να τον σέβονται και να έχει τη θέληση να ρισκάρει, να τολμά και να μην τα παρατά. Και το πιο σημαντικό! Θα πρέπει να είναι έντιμος και θα πρέπει να έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει την αξία στους άλλους ανθρώπους.
Δυστυχώς στην Ελλάδα της κρίσης παρατηρείται το φαινόμενο της δημιουργίας ομάδων όχι για την επίτευξη ενός οράματος αλλά για την επίτευξη προσωπικού κέρδους. Παρατηρείται να δημιουργούνται ομάδες από μεμονωμένα άτομα, όπως είπα και στην αρχή του άρθρου, τα οποία δεν έχουν τα χαρακτηριστικά ενός ηγέτη. Αυτά τα άτομα υποκινούνται από το προσωπικό τους συμφέρον και φυσικά ούτε λόγος περί εντιμότητας.
Αυτά τα άτομα θέλοντας να υλοποιήσουν κάποιο δικό τους project και μη έχοντας τους απαραίτητους πόρους για να το κάνουν αυτό αποφασίζουν να δημιουργήσουν μία άτυπη ομάδα. Θέτουν κάποιους σκοπούς και στόχους για να προσελκύσουν followers και στη συνέχεια χρησιμοποιούν την όποια δύναμη έχει αυτή η ομάδα λόγω αριθμού μελών για να υλοποιήσουν δράσεις που εξυπηρετούν το δικό τους project.
Φυσικά ούτε λόγος για σχεδιασμό, για κατανομή ρόλων, για δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Αυτό που επίσης παρατηρείται σε επίπεδο μελών-followers είναι μία πολύ έντονη ανομοιομορφία ως προς την προέλευσή τους, τους προσωπικούς τους στόχους και τις γνώσεις τους πάνω στο αντικείμενο με το οποίο ασχολείται η ομάδα. Ένας συμπαντικός νόμος λέει ότι έλκουμε αυτό που επιλέγουμε να δημιουργήσουμε ως πραγματικότητα. Έτσι λοιπόν αυτοί οι υποτιθέμενοι ηγέτες έλκουν άτομα-ως followers-που κι αυτά νοιάζονται μόνο για το προσωπικό τους όφελος.
Αυτές οι ομάδες είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Όμως και οι «ηγέτες» τους το μόνο που μπορούν να επιτύχουν είναι κατακερματισμένα και περιστασιακά οφέλη τα οποία δεν οδηγούν φυσικά σε καμία περίπτωση στην πετυχημένη ολοκλήρωση του προσωπικού τους project.
Άρα αυτές οι ομάδες είναι μία υπόθεση lose-lose από όποια πλευρά κι αν τις δει κανείς.
Πώς θα Ξεχωρίσετε τις lose-lose Ομάδες
Συνήθως βασίζονται στον εθελοντισμό. Κι αυτό γιατί οι «ηγέτες» τους προσπαθούν όπως είπαμε να υλοποιήσουν τα projects τους τσάμπα! Δεν έχουν ξεκάθαρο σχέδιο δράσης και οι δραστηριότητές τους είναι αποσπασματικές και ασυνεχείς. Είναι προσωποκεντρικές και χαρακτηρίζονται από έλλειψη αφοσίωσης τόσο του «ηγέτη» όσο και των μελών. Δεν υπάρχουν κριτήρια ένταξης νέων μελών και οι αποφάσεις παίρνονται μόνο από τον «ηγέτη» με βάση τα δικά του ενδιαφέροντα και τις δικές του προτεραιότητες και επιδιώξεις. Ο δε «ηγέτης» το παίζει επαΐοντας χωρίς φυσικά να είναι και αυτό φαίνεται σχεδόν αμέσως. Αρκεί να του θέσετε δύο-τρεις ερωτήσεις. Φτάνουν για να βγάλετε τα συμπεράσματά σας.
Οι Αληθινές Ομάδες του Μέλλοντος
Κάποιος μου είπε για μία ομάδα στο facebook: «δεν μπορώ να αποκλείσω κανέναν. Είναι ανοικτή ομάδα».
Αυτό το δέχομαι έως ένα βαθμό για κάποιες ομάδες που έχουν ψυχαγωγικό χαρακτήρα (που και πάλι κι εκεί θα πρέπει να υπάρχουν κάποια όρια τα οποία βέβαια είναι πιο ελαστικά).
Όταν όμως μια ομάδα υποτίθεται ότι έχει έναν επαγγελματικό χαρακτήρα και υποτίθεται προτίθεται να λειτουργήσει υποστηρικτικά σε ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν σοβαρά με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο (το οποίο πραγματεύεται η ομάδα) τότε δεν το δέχομαι. Εκεί θα πρέπει να υπάρχουν αυστηρά όρια ώστε τελικά η ομάδα να εξυπηρετεί τον σκοπό για τον οποίο υποτίθεται δημιουργήθηκε. Και αυτά τα όρια θα πρέπει να συναποφασίζονται με σεβασμό και μέσα από κοινά αποδεκτές διαδικασίες.
Αν δεν συμβαίνει αυτό τότε πρόκειται για ένα καφενείο (με τα καφενεία δεν έχω τίποτα. Απλά εκεί δεν κάνεις business. Απλά διασκεδάζεις). Και αυτή είναι δυστυχώς μία εικόνα που τη συναντάει κανείς πολύ συχνά σε ομάδες στα social media.
Το μέλλον βρίσκεται στη δημιουργία οριζόντων ομάδων που στηρίζονται στην αλληλεγγύη, στην αξιοκρατία, στο δίκαιο διαμοιρασμό ρόλων, στη γνώση και στην εμπειρία.
Το μέλλον βρίσκεται στις οριζόντιες ομάδες που «μιμούνται» την ισορροπία της φύσης και τις νόρμες της και όχι σε προσωπικά κίνητρα για ίδιον όφελος.
Το μέλλον βρίσκεται στις οριζόντιες ομάδες που λειτουργούν in an agile manner!
Όμως για να δημιουργηθούν αυτές οι ομάδες χρειάζονται Άνθρωποι-με άλφα κεφαλαίο-που έχουν αυτεπίγνωση, βάζουν στην άκρη τους εγωισμούς και ξέρουν να ενσυναισθάνονται.
Ας φέρουμε αυτό το μέλλον στο σήμερα! Μπορούμε!
Δήμητρα Ζερβάκη, EMBA, PMP, TTT
Photo credit: tarotastic / Foter / CC BY-NC