Η Ελλάδα Πρωτοπορεί για ακόμη μία Φορά… και στο Θέμα των Κοινωνικών Συνεταιρισμών (ειρωνεύομαι!)
Την Παρασκευή ολοκληρώθηκε μία 45ωρη κατάρτιση με αντικείμενο την Κοινωνική Οικονομία και τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις με ωφελούμενους μία ομάδα ανέργων στην οποία λειτούργησα ως εισηγήτρια και πραγματικά ευχαριστώ όλους τους συμμετέχοντες για την τιμή που μου έκαναν, αν και δεν ήταν υποχρεωτική η παρουσιά τους, να έρχονται κάθε μέρα, επί εννιά (9) μέρες και να συζητούμε και να κάνουμε ασκήσεις καθημερινά επί πέντε (5) ώρες.
Το “Take Away” της Κατάρτισης
Όταν τους αποχαιρέτησα τους ζήτησα να θυμούνται τέσσερα (4) πράγματα από μένα. Και ο λόγος ήταν ότι «είδα» να υφίσταται μία αντίληψη, η οποία δυστυχώς υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, η οποία στηρίζεται στο «Δωρεάν» και στην έλλειψη θέλησης να αναλαμβάνουμε τις ευθύνες των πράξεών μας.
Αυτά τα τέσσερα (4) πράγματα ήταν τα εξής:
- Η Κοινωνική Οικονομία και η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα σημαίνει Αλληλεγγύη και όχι εθελοντισμός. Σημαίνει ότι προσπαθώ να λύσω πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας υλοποιώντας το όνειρό μου ενώ παράλληλα κερδίζω τα προς το ζην. Δεν γίνομαι πλούσιος!
- Τα προγράμματα του ΕΣΠΑ πρέπει όλοι να τα βλέπουμε ως μία βοήθεια και όχι ως μέσα επιβίωσης. Δεν θα πρέπει να ξεκινούμε καμία επιχείρηση επειδή υφίσταται κάποιο πρόγραμμα που τη χρηματοδοτεί κατά ένα ποσοστό ή εξ’ ολοκλήρου. Οι επιχειρήσεις, για να έχουν πιθανότητα να ζήσουν, θα πρέπει να δημιουργούνται από ανθρώπους που αγαπούν αυτό που θέλουν να κάνουν και στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις και όχι στα προγράμματα ή στις οποιασδήποτε μορφής ενισχύσεις. Η πράξη έχει αποδείξει πόσο καταστροφική είναι αυτή η αντίληψη (βλέπε Αγροτική Ανάπτυξη στην Ελλάδα!)
- Οι Κοινωνικές Επιχειρήσεις είναι κι αυτές επιχειρήσεις που για τη δημιουργία τους απαιτείται η εφαρμογή των καλών πρακτικών του «επιχειρείν». Απαιτείται η χρήση όλων των σύγχρονων επιχειρηματικών εργαλείων που θα τις καταστήσουν βιώσιμες ώστε να μπορούν να επιτελέσουν το κοινωνικό τους έργο.
- Όλοι πρέπει να φύγουμε από τη λογική «για όλα φταίνε οι άλλοι και το Κράτος» ή «το Κράτος μας χρωστάει». Όλοι πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη που μας αναλογεί και να προσπαθούμε καθημερινά να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε χωρίς να περιμένουμε ελεημοσύνη από κανέναν πόσο μάλλον απ’ όλους αυτούς που έχτισαν ένα σύστημα που μας ρημάζει καθημερινά. Όλοι πρέπει να σταματήσουμε να στηρίζουμε αυτό το σύστημα.
Η Ημερίδα
Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος κατάρτισης έλαβε χώρα και μία ημερίδα στην οποία μίλησε και ένας καθηγητής πανεπιστημίου για τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις-Κοιν.Σ.Επ. Και εδώ κολλάει ο τίτλος του άρθρου μου.
Ο συγκεκριμένος ομιλητής αναφέρθηκε σε κάποια τεχνικά θέματα που αφορούν τη σύσταση τέτοιων επιχειρήσεων και μάλιστα ήταν αρκετά κατατοπιστικός δίνοντας χρήσιμες πληροφορίες στους ανέργους που ενδιαφέρονται να ιδρύσουν μία τέτοια επιχείρηση. Όμως όλη αυτή η «καλή» εντύπωση μου ανατράπηκε όταν είπε χαρακτηριστικά:
«Τι νομίζετε ότι είναι οι Κοιν.Σ.Επ.; Επιχειρήσεις σαν όλες τις άλλες είναι. Διαφέρουν μόνο ως προς το ότι μόνο το 35% των κερδών μπορεί να διανεμηθεί στα μέλη-υπαλλήλους και ένα 5% θα πρέπει να παραμείνει ως αποθεματικό και το υπόλοιπο 60% να διατεθεί για πρόσληψη νέου προσωπικού».
Ε όχι λοιπόν! Δεν είναι σαν όλες τις άλλες! Δεν ακούστηκε πουθενά ότι αυτές οι επιχειρήσεις έχουν κοινωνικό σκοπό, ότι λύνουν πραγματικά προβλήματα που αδυνατεί να λύσει το Κράτος ή ο ιδιωτικός τομέας. Δεν ακούστηκε σε όλη την ομιλία ότι αν δεν έχεις κοινωνικό σκοπό, κοινωνικό όραμα τότε δεν θα πρέπει να συστήσεις μία τέτοια επιχείρηση.
Δυστυχώς για μία ακόμη φορά στην Ελλάδα πρωτοτυπούμε. Αλλάζουμε έννοιες και ορισμούς που ισχύουν σε παγκόσμιο επίπεδο. Και το χειρότερο είναι ότι έτσι διαμορφώνονται νοοτροπίες και στάσεις ζωής οι οποίες όχι μόνο δεν συμβάλλουν στην έξοδο από αυτήν την Κρίση-η οποία φυσικά δεν είναι μόνο οικονομική-αλλά μας χώνουν πιο βαθιά στο βούρκο της λαμογιάς, της αρπαχτής και της ανευθυνότητας. Τώρα βρέθηκαν οι Κοιν.Σ.Επ. να παίξουν το ρόλο που έπαιζαν στο πρόσφατο παρελθόν οι γνωστές σε όλους μας Μ.Κ.Ο. (καταλαβαίνετε πολύ καλά τι θέλω να πω!) Και δεν φταίνε οι Κοιν.Σ.Επ., ούτε φυσικά όλοι όσοι ιδρύουν τέτοιες επιχειρήσεις. Φταίνε κάποιοι άνθρωποι που τις προωθούν ως ένα άλλο μέσο πλουτισμού!!! Ας μην το επιτρέψουμε αυτό λοιπόν και ας προσπαθήσουμε να τις δώσουμε τη διάσταση που τις πρέπει. Από έναν άνθρωπο που υποτίθεται στηρίζει την γνώση και την εκπαίδευση θα περίμενα τουλάχιστον να αναφερθεί στο βασικό σκοπό αυτών των επιχειρήσεων όπως αυτός είναι διαμορφωμένος βάσει νόμου και βάσει όλων αυτών που ισχύουν στο εξωτερικό. Περίμενα να ενημερώσει σωστά τους ανέργους που ψάχνουν από κάπου να πιαστούν για να έχουν μία ελπίδα ότι μπορεί κάτι να αλλάξει στη ζωή τους…
Το “Δωρεάν” των Προγραμμάτων
Και δε έφτανε μόνο αυτό. Το κερασάκι στην τούρτα μπήκε όταν αναφέρθηκε στα Προγράμματα. Είπε ότι θα τρέξουν προγράμματα που θα επιδοτούν-ίσως και 100%-και τη δημιουργία Κοιν.Σ.Επ. Και τότε βγήκε το δεύτερο «δυστυχώς» από μέσα μου. Δυστυχώς οι «προγραμματάκηδες» καλά κρατούν! Ναι, είμαι κι εγώ παιδί των προγραμμάτων. Για αρκετά χρόνια δούλευα και σε προγράμματα τα οποία βέβαια δεν είχαν καμία σχέση με την επιχειρηματικότητα (ήταν ερευνητικά ή υποδομών). Ποτέ μου όμως δεν στήριξα τα όνειρά μου σε προγράμματα ενίσχυσης και μάλιστα από τη θέση που έχω, λειτουργώντας ως business coach και ως εκπαιδεύτρια ενηλίκων, βροντοφωνάζω ότι τα προγράμματα δεν θα πρέπει να αποτελούν το λόγο στησίματος μίας επιχείρησης. Ναι, μπορεί να αποτελέσουν μία βοήθεια σε ήδη στημένες επιχειρήσεις αλλά μέχρι εκεί.
Πολλοί από τους Έλληνες ζουν από τα προγράμματα. Πολλοί άλλοι περιμένουν τα προγράμματα για να ζήσουν. Θα πρέπει όμως να φύγουμε απ’ αυτή τη λογική γιατί πολύ απλά αυτή είναι η λογική του «Δωρεάν». Αυτή η λογική δεν μας επιτρέπει να αναπτυχθούμε, δεν μας επιτρέπει να πιστέψουμε στον εαυτό μας και στις δυνάμεις μας, δεν μας επιτρέπει να σηκώσουμε κεφάλι και να αναλάβουμε μία υπεύθυνη στάση κυρίως απέναντι στον εαυτό μας αλλά και στην κοινωνία.
Το «Δωρεάν» δεν παράγει αξία και φυσικά δεν εκτιμάται ποτέ!
Και το χειρότερο… Το δωρεάν ανακυκλώνει μία νοοτροπία ανευθυνότητας, «καημενισμού» και έλλειψης επαγγελματισμού. Ό,τι ακριβώς κάνει και η φιλανθρωπία (τώρα την λέμε εθελοντισμό).
Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο αναπτύχθηκε και το κίνημα της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας σ’ όλο τον κόσμο εδώ και χρόνια (εμείς τώρα την ανακαλύψαμε!!!) Για να σταματήσει η λογική του «Δωρεάν» που καθιστά μία μεγάλη μερίδα του κόσμου έρμαιο του σάπιου συστήματος. Γι’ αυτό το λόγο υπήρχαν και υπάρχουν κοινωνικοί επιχειρηματίες που πραγματικά υποστήριξαν και υποστηρίζουν ανθρώπους, κοινότητες, κοινωνίες να πάνε ένα βήμα παρακάτω και να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Γι’ αυτό υπάρχουν κι εδώ στην Ελλάδα άνθρωποι που προωθούν την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα σε σωστή βάση έχοντας αληθινό όραμα.
Ας σταματήσουμε το Φαύλο Κύκλο
Όταν λοιπόν ανέπτυσσα αυτή την άποψή μου την άλλη μέρα από την ημερίδα στους εκπαιδευόμενους ανέργους δέχθηκα την εξής ερώτηση: «Και εμείς που δεν έχουμε χρήματα να ξεκινήσουμε μία επιχείρηση τι να κάνουμε; Να μην στηριχθούμε στα προγράμματα;» Την περίμενα αυτή την ερώτηση και φυσικά έχω απάντηση, την οποία τους την έδωσα και την οποία θα την αναπτύξω σε επόμενο άρθρο μου. Θα σας δώσω ένα hint. Δεν πιστεύω στη λογική του “Minimum Viable Product” αλλά πιστεύω στη λογική του “Minimum Viable Business”!
Ας προσπαθήσουμε όλοι να σταματήσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο «δωρεάν προγράμματα-φτώχεια-λαμογιά-κοινωνικά προβλήματα-εύκολος πλουτισμός για λίγους». Ας σταματήσουμε να τρέχουμε πίσω από τα καρότα που μας σερβίρουν! Ας προσπαθήσουμε να χρησιμοποιούμε τους όρους αλλά και τις δομές όπως είναι και όπως πρέπει και όχι όπως μας συμφέρει. Ας προσπαθήσουμε να είμαστε όλοι «ηγέτες του εαυτού μας-ηγέτες δίχως τίτλο» και να σταματούμε με κάθε τρόπο κινήσεις και δράσεις που όχι απλά μας ενοχλούν αλλά μας ρημάζουν σαν κοινωνία. Ας προσπαθήσουμε να στήσουμε επιχειρήσεις, Κοινωνικές ή μη, που θα σέβονται τον άνθρωπο και φυσικά και το περιβάλλον!
Ας δώσουμε ένα τέλος στην εξάρτηση από το «Δωρεάν» και ας γίνουμε δημιουργοί με ό,τι δυνάμεις έχουμε στα δικά μας χέρια. Γιατί πραγματικά μπορούμε!
Δήμητρα Ζερβάκη, EMBA, PMP, TTT