Πατήστε στα Πόδια σας και Ξεφύγετε από το Χώρο Αναμονής
Ένα από τα βιβλία που μου έχουν αρέσει πολύ είναι το «Oh, The Places You’ll Go!» του Dr. Seuss. Πρόκειται για ένα παιδικό βιβλίο το οποίο είχα αγοράσει για να το διαβάζω στο γιο μου όταν ήταν μικρός.
Ο πρωταγωνιστής, που πάντα είναι αυτός που διαβάζει το βιβλίο, πηγαίνει από μέρος σε μέρος, μόνος του, στηριζόμενος στον εαυτό του, στα δυο του πόδια. Και κάποια στιγμή φτάνει στο «The Waiting Place» το οποίο είναι γεμάτο με ανθρώπους που περιμένουν εκεί να γίνει «κάτι» ώστε να προχωρήσουν παρακάτω.
Περιμένουν «κάτι» έξω απ’ αυτούς που θα τους ανοίξει το δρόμο, που θα τους δώσει τη λύση. Βρίσκονται στη ζώνη άνεσής τους, όπως μου αρέσει να λέω, και δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη του εαυτού τους ή/και την ευθύνη που τους αναλογεί για ό,τι βιώνουν στη ζωή τους. Περιμένουν, χωρίς να κουνήσουν το δαχτυλάκι τους, να έρθει ο από μηχανής θεός και να τους προσφέρει μια άλλη δουλειά. Να κερδίσουν το λαχείο ώστε να βρούνε τα χρήματα για να υλοποιήσουν μια ιδέα τους. Να τελειώσουν με όλες τους τις υποχρεώσεις για να μπουν στη διαδικασία να κάνουν μία επαγγελματική στροφή, γιατί το πάθος τους δεν σχετίζεται με ό,τι ασχολούνται εκείνη τη στιγμή. Και τελικά, ο πρωταγωνιστής, βρίσκει την έξοδο από το «The Waiting Place» μόνος του και τραβάει μπροστά. Το αν «πετυχαίνει» στο τέλος δεν το ξέρουμε. Όμως η επιτυχία έγκειται στο γεγονός ότι μπορεί να προχωρά μπροστά, να εξελίσσεται, να δοκιμάζει νέα μονοπάτια χωρίς να στηρίζεται πουθενά παρά μόνο στον εαυτό του.
Το να στηρίζεσαι στα πόδια σου σου δίνει μία απίστευτη ελευθερία. Ελευθερία να πεις πολλά «όχι» και άλλα τόσα «ναι.» Ελευθερία να αποτύχεις και να ξανασηκωθείς. Σου μαθαίνει να πέφτεις πιο ομαλά και να σηκώνεσαι πιο γρήγορα. Σου δίνει την ανεξαρτησία σου και μία απίστευτη δύναμη να προχωράς, ακόμα κι αν όλα τα δεδομένα είναι εναντίον σου. Σε βοηθάει να μαθαίνεις πώς να μαθαίνεις και να γίνεσαι πιο δημιουργικός. Σου γεμίζει τις μπαταρίες του σθένους σου και σε κάνει να νιώθεις ότι ζεις αληθινά. Σου επιτρέπει να ζεις στα όρια σου ή/και πέρα απ’ αυτά και να δοκιμάζεις τον εαυτό σου, τις αντοχές σου. Και το πιο σημαντικό! Δεν σου επιτρέπει να παραδοθείς στη μετριότητα!
Το να στηρίζεσαι στα πόδια σου σε βοηθάει να πεθάνεις «άδειος», έχοντας βγάλει όλο το δυναμικό σου, έχοντας παράξει και καταθέσει στον κόσμο ό,τι ιδέες και projects μπορούσες. Δεν ζεις μετανιωμένος, γεμάτος «αν.»
Η δική μου ιστορία
Το να πατάω στα πόδια μου το έμαθα από πολύ μικρή με δύσκολο τρόπο. Όταν ήμουν δέκα (10) ετών έχασα τον πατέρα μου εντελώς ξαφνικά, μέσα σε τρεις (3) ώρες. Ευτυχώς είχα μια πολύ δυνατή μάνα, η οποία είχε αναγκαστεί από τη ζωή να είναι δυνατή. Το μότο της σε κάθε δυσκολία, σε κάθε πέσιμο; «Και ξανά προς τη δόξα τραβά.» Αυτό που θυμάμαι χαρακτηριστικά να λέει στην αδερφή μου και σε μένα, από την επόμενη μέρα της κηδείας, ήταν: «πρέπει να πατάτε στα πόδια σας, να είστε ανεξάρτητες, να μην έχετε ανάγκη κανέναν… ούτε εμένα, γιατί η ζωή δεν ξέρετε ποτέ πώς τα φέρνει… το είδατε…»
Αυτά τα λόγια έχουν γραφτεί στο DNA μου. Και φυσικά δεν έμενε στα λόγια. Ήταν βράχος. Έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της, χωρίς καμία βοήθεια από πουθενά (οι συγγενείς ήταν διακοσμητικά στοιχεία) ώστε να μεγαλώσουμε με αξιοπρέπεια και να πετυχαίνουμε τους στόχους μας, χωρίς να πατάμε επί πτωμάτων, στηριζόμενες στις δικές μας δυνάμεις. Ήταν πάντα αυστηρή με την έννοια της οριοθέτησης αλλά ταυτόχρονα και υποστηρικτική. Μας πουσάριζε όταν και όπως έπρεπε και συζητούσε μαζί μας πολύ. Ήταν ένα ζωντανό παράδειγμα σθένους και ανεξαρτησίας για εμάς, ώστε να μην παραμένουμε στο waiting place, όσο δύσκολα κι αν ήταν τα πράγματα στη ζωή μας.
Αυτό που έχω να πω τώρα, που πλέον είμαι μία μεσήλικας, είναι ότι το να πατάω στα πόδια μου όντως μου έδωσε πολλές ελευθερίες. Με βοήθησε να:
- μην σκύβω το κεφάλι
- έχω κότσια
- ακολουθώ τα πάθη μου
- σηκώνομαι γρήγορα από τα πεσίματα και να μην χάνω χρόνο γκρινιάζοντας ή κατηγορώντας τους όποιους εξωγενείς παράγοντες για τις δικές μου επιλογές ή/και αποτυχίες
- είμαι «αντιδραστικά αισιόδοξη» με αποτελεσματικό τρόπο, ακολουθώντας ένα μονοπάτι που λέει «δεν τα παρατώ ποτέ!»
- νιώθω μεγαλύτερη χαρά με τις επιτυχίες μου γιατί ήταν δικές μου και ήταν και είναι η πηγή του ανικανοποίητου που νιώθω, το οποίο οδηγεί την προσωπική μου εξέλιξη.
Δεν φίλησα ποτέ κατουρημένες ποδιές και δεν έγλυψα ούτε παρακάλεσα κανέναν ποτέ για να πάρω μία δουλειά, για να υλοποιηθεί ένα project μου. Δεν φοβάμαι να ταξιδέψω στην Αφρική ή και σε άλλα μέρη του κόσμου χωρίς να ανήκω σε κάποιο γκρουπ. Δεν αυτοπεριορίζομαι ως προς το μέγεθος των στόχων μου. Δεν λέω όχι στις προκλήσεις, όσο risky κι αν φαίνονται να είναι.
Το να πατάς στα πόδια σου και να μην κάθεσαι να περιμένεις στο waiting place σε βοηθάει να γνωρίσεις την ήττα, τον πόνο, τον αγώνα και μέσα από εκεί να βρεις το σκοπό σου, να βρεις το δρόμο σου.
Η άλλη όψη της ιστορίας μου
Βέβαια, όπως όλα τα πράγματα στον τρισδιάτατο κόσμο που ζούμε, έτσι και το να πατάς στα πόδια σου, είναι ένα νόμισμα με δύο πλευρές. Με οδήγησε να:
- είμαι καταρχήν σκληρή με τον εαυτό μου και κατ’ επέκταση με τους γύρω μου
- έχω πολλές απαιτήσεις από τον εαυτό μου και από τους άλλους, οι οποίες κάποιες φορές είναι και εκτός ορίων. Και όταν ξεφεύγεις συχνά από τα όρια, τότε το «σύστημα», ο οργανισμός σου, είναι ευάλωτος στο κρασάρισμα
- είμαι μοναχικός παίκτης γιατί δεν ήταν λίγες οι φορές που πίστευα ότι θα φαινόταν ως αδυναμία το να ζητήσω τη βοήθεια κάποιου για να λύσω ένα πρόβλημα στη δουλειά ή στο σπίτι, όπως επίσης, γιατί λόγω κεκτημένης ταχύτητας δεν είχα την υπομονή να περιμένω τους άλλους. Κι αυτό είχε αρκετές φορές αρνητικό αντίκτυπο τόσο στις εργασιακές όσο και στις προσωπικές μου σχέσεις.
Τέλος, ο δυναμισμός, που είναι αναπόσπαστο στοιχείο των ανθρώπων που πατούν στα πόδια τους και δεν περιμένουν στο waiting place, δεν επιτρέπει τους άλλους να τους πλησιάσουν εύκολα.
Σίγουρα αυτή η εμπειρία ζωής με οδήγησε σε δρόμους και σε σταθμούς που ίσως να μην είχα την ευκαιρία να τους δω και να τους βιώσω και γι’ αυτό είμαι ευγνώμων.
Έρευνες του καθηγητή Ψυχολογίας και Νευροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, Steve Maier, έχουν αποδείξει ότι αν βιώσεις κάποια αντιξοότητα-κάτι αρκετά έντονο-και καταφέρεις να την υπερνικήσεις μόνος σου όταν είσαι νέος, τότε αναπτύσσεις έναν διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης των αντιξοοτήτων στο μέλλον. Όμως, για να καταφέρεις να το κάνεις αυτό, να γίνει μία διαφορετική σύνδεση των συνάψεων, πρέπει να ενεργοποιηθούν οι συνάψεις ελέγχου ταυτόχρονα με τις ανασταλτικές περιοχές χαμηλού επιπέδου. Με άλλα λόγια, απαιτούνται παράλληλα με την αντιξοότητα αρκετές εμπειρίες επικράτησης. Απαιτείται δηλαδή να μάθεις, να σου γίνει βίωμα, το εξής: «Μπορώ να κάνω αυτό. Μπορώ να πετύχω σε εκείνο.» Κι αυτή η μάθηση σε μένα πραγματοποιήθηκε μέσω της μάνας μου. Γι’ αυτό και χρειάζεται πάντα, στα παιδιά και στους εφήβους να δρούμε ως παραδείγματα σθένους και να τους μαθαίνουμε και εμπειρίες επικράτησης αν θέλουμε να πλάσουμε ανθρώπους που μάχονται ενάντια στο status quo, που ζουν το σκοπό τους και πραγματοποιούν τις ιδέες τους επιφέροντας θετική αλλαγή.
Από την άλλη μεριά, ο φόβος της εξάρτησης που έβγαινε αρκετές φορές, μ’ έκανε να υπερ-χρησιμοποιώ τα χαρακτηριστικά της αυτάρκειας και της αυτονομίας, με αποτέλεσμα να χάνω στιγμές «ανθρώπινες» που θα μπορούσαν να ενισχύσουν κι άλλες πτυχές της ψυχής μου, της καρδιάς μου και του μυαλού μου.
Αυτή την πλευρά του νομίσματος, αυτήν την περιοριστική πεποίθηση από την οποία πήγαζε ο φόβος της εξάρτησης, την εξάλειψα σχεδόν όλη καταρχήν αναγνωρίζοντάς την και στη συνέχεια δουλεύοντας πολύ σε προσωπικό επίπεδο, αποδιώχνοντας τον εσωτερικό «κακό» διάλογο. Έμαθα να μιλάω μία άλλη «συναισθηματική γλώσσα» όπως λέγεται στη επιστήμη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης. Κι αυτό είναι δυνατό, όπως φαίνεται από έρευνες που διεξήγαγε η καθηγήτρια Karen Reivich, μαζί με τους καθηγητές Jane Gillham και Lisa Jaycox στο πλαίσιο του Προγράμματος Ανθεκτικότητας του Πανεπιστήμιου της Πενσυλβάνιας (Penn Resilience Program.) Κατέληξαν στο ότι ο εγκέφαλός μας είναι ιδιαίτερα προσαρμοστικός. Μεταβάλλεται όταν αγωνιζόμαστε να ανταπεξέλθουμε σε μια νέα πρόκληση. Η προσπάθεια μπορεί να βελτιώσει όλες τις πτυχές μας, ακόμα και την ευφυΐα μας.
Έτσι λοιπόν, με πολλή προσπάθεια, επιμονή και πειθαρχία, προσπαθώ συνεχώς να ισορροπώ τις δύο όψεις του νομίσματος. Τότε είναι που νιώθεις την αληθινή δύναμη που πηγάζει από το να πατάς στα πόδια του. Τότε είναι που μπορείς να νιώσεις τι σημαίνει να είσαι ισορροπημένα αυτοδύναμος. Τότε ανακτάς την ικανότητα της επιλογής του πότε πρέπει να δρας ανεξάρτητα και πότε να μπαίνεις σε ομάδα επί ίσοις όροις. Τότε μαθαίνεις να ζητάς βοήθεια, όχι απαιτώντας να σου λύσουν οι άλλοι τα θέματα, αλλά να σε υποστηρίξουν στο να βρεις τις λύσεις μόνος σου. Τότε νιώθεις στο πετσί σου την έννοια της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης.
Τι περιμένετε;;;;;
Ναι! Έχω απαιτήσεις από τους ανθρώπους γιατί πρώτα απ’ όλα έχω από τον εαυτό μου.
Ναι! Πιστεύω ότι πολλοί επαναπαύονται και ζουν διαρκώς στο «The Waiting Place» χάνοντας τη ζωή μέσα από τα χέρια τους, πέφτοντας στη μιζέρια και στην κακομοιριά. Ακούω πολλούς ανθρώπους, με τους οποίους έρχομαι καθημερινά σε επαφή, να κατηγορούν τα πάντα γύρω τους για τη δική τους μη θέληση να «ταξιδέψουν» προς τα «Places You’ll Go» που είναι πολλά. Οι ευκαιρίες είναι πολλές και οι δυνατότητες που έχουμε εμείς οι άνθρωποι είναι ακόμα περισσότερες.
Οι άνθρωποι που δεν πατάνε στα πόδια τους, σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί, ακολουθούν το δρόμο της «μαθημένης απελπισίας» ή αλλιώς «μαθημένης αβοηθησίας» ή «μαθημένης ανικανότητας» όπως αναφέρεται στα βιβλία της Ιατρικής και της Ψυχολογίας. Υιοθετούν τη νοοτροπία της στασιμότητας. Δεν αγκαλιάζουν τις προκλήσεις και στην πρώτη αντιξοότητα τα παρατούν. Αντίθετα, οι άνθρωποι που στηρίζονται στον εαυτό τους υιοθετούν τη νοοτροπία της ανάπτυξης. Βλέπουν τη θετική πλευρά της κάθε αντιξοότητας και αυτό τους ωθεί να λειτουργούν με βάση «την επίμονη επιδίωξη» και το «ανίκητο πνεύμα» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Angela Duckworth, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας στο βιβλίο της «Grit: The Power of Passion and Perseverance.»
Τολμήστε να υλοποιήσετε και τις πιο τρέλες σας ιδέες. Αυτό λέω πάντα στους συνεργάτες μου, στους φίλους μου, στους ανθρώπους που επικοινωνούν μαζί μου μέσω email, στους ανθρώπους που μου κάνουν την τιμή να έρχονται στα workshops μου. Αφού τα κατάφερα εγώ, που είμαι ένας άνθρωπος σαν όλους τους άλλους και με πολλά odds εναντίον μου, μπορείτε κι εσείς. Η μάχη δεν είναι πάντα άνιση… βλέπε Δαβίδ-Γολιάθ στη σύγχρονη μορφή τους. Πολλοί Δαβίδ τα κατάφεραν και χωρίς χρήματα και χωρίς υποστήριξη, ούτε από τον κύκλο τους, ούτε από κρατικές ή άλλες δομές. Όμως πατούσαν στα πόδια τους. Στηριζόταν στον εαυτό τους και κοιτούσαν μπροστά, επιδεικνύοντας ισχυρή θέληση.
Τολμήστε!
Ρισκάρετε!
Πατήστε γερά σα πόδια σας και κάντε το πρώτο βήμα, που είναι και το καθοριστικό, για να υλοποιήσετε τα project σας και να ζήσετε τη ζωή σας βασισμένοι στις δικές σας ιδέες. Σίγουρα δεν είναι εύκολος δρόμος και έχει πολλά σκαμπανεβάσματα. Όμως το κόστος ευκαιρίας αν δεν το κάνετε είναι μεγάλο.
Απελευθερωθείτε από τις περιοριστικές αντιλήψεις σας και λειτουργείστε στα κόκκινα, σαν μία καλοκουρδισμένη μηχανή turbo. Μην περιμένετε τίποτα από κανέναν! Δημιουργήστε εσείς τις συνθήκες που θα σας δώσουν τη δυνατότητα να χτίσετε το μέλλον σας όπως εσείς θέλετε.
Και θα κλείσω αυτό το αυτοβιογραφικό άρθρο, μιλώντας ως ένας άνθρωπος που είναι γονιός και ανησυχεί για το μέλλον του παιδιού του, ως ένας άνθρωπος που είναι ταγμένος στη δια βίου μάθηση όλων των ανθρώπων, μικρών και μεγάλων, αλλά και ως ένας άνθρωπος που είναι ταγμένος στην προστασία του πλανήτη που μας φιλοξενεί.
Ας αρχίσουμε να αδειάζουμε τα waiting places που είναι τόσο ασφυκτικά γεμάτα. Ας προσπαθήσουμε να γίνουμε όλοι παραδείγματα σθένους, παραδείγματα ανθρώπων ισορροπημένα αυτοδύναμων και αντιδραστικά αισιόδοξων, παραδείγματα ανθρώπων που πατούν στα πόδια τους και υιοθετούν τη νοοτροπία της ανάπτυξης… ειδικά για τα νέα παιδιά. Έτσι μόνο υπάρχει ελπίδα να αλλάξει κάτι σ’ αυτόν τον κόσμο.
Δήμητρα Ζερβάκη, ΕΜΒΑ, PMP, TTT
Πηγές:
Angela Duckworth, 2016. Grit: The Power of Passion and Perseverance. Schribner, N.Y.
Steven F. Maier and Martin E. Seligman, 1976. Theory of Evidence. Journal of Experimental Psychology. 105: 3-46.